Αρκτούρος: Πολίτες και αρκούδες πληρώνουν την αδράνεια της Πολιτείας

Η αδράνεια της Πολιτείας έχει φέρει τους πολίτες και την άγρια ζωή σε τροχιά σύγκρουσης. Την ώρα που αρκούδες περιπλανιούνται σε αυλές χωριών και οι κάτοικοι της Δυτικής Μακεδονίας

ζουν με τον φόβο, η απάντηση του κράτους είναι είτε απούσα είτε πρόχειρη. Το τελευταίο θύμα δεν ήταν άνθρωπος — ήταν μια νεαρή καφέ αρκούδα, πυροβολημένη στην Καστοριά. Και η τραγωδία αυτή ήταν η αφορμή για να παρέμβει δημόσια ο ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ, με μια αιχμηρή ανακοίνωση-μανιφέστο για την ανάγκη εφαρμογής πολιτικών συνύπαρξης.

Ο Δρ. Αλέξανδρος Καραμανλίδης, Γενικός Διευθυντής και Επιστημονικός Υπεύθυνος του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ, υπογράφει το δεκάλογο για την ορθή διαχείριση της συνύπαρξης ανθρώπου και αρκούδας, καλώντας την Κεντρική Διοίκηση να αναλάβει τις θεσμικές ευθύνες της. Το μήνυμα είναι σαφές:

Αρκούδες στα χωριά: από εξαίρεση, κανόνας

Το φαινόμενο των αρκούδων που προσεγγίζουν κατοικημένες περιοχές έχει πάψει προ πολλού να είναι μεμονωμένο. Σήμερα, αποτελεί καθημερινότητα για δεκάδες χωριά της Δυτικής Μακεδονίας. Η ανάκαμψη του πληθυσμού της καφέ αρκούδας είναι αναμφίβολα ένα περιβαλλοντικό επίτευγμα – αλλά δεν αρκεί από μόνη της για να εξασφαλίσει την ομαλή συνύπαρξη. Η Πολιτεία οφείλει να διαχειριστεί αυτή την εξέλιξη με επιστημονικά τεκμηριωμένα μέτρα.

Το πλαίσιο υπάρχει, η εφαρμογή όχι

Η Ελλάδα διαθέτει από το 2014 ένα θεσμικό εργαλείο για την αντιμετώπιση τέτοιων περιστατικών, ενώ το 2024 εγκρίθηκε και νέο Πρωτόκολλο Μέτρων. Όμως, όπως καταγγέλλει ο ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ, «το πρόβλημα δεν είναι η απουσία πολιτικής, αλλά η απουσία εφαρμογής της». Οι Ομάδες Άμεσης Επέμβασης, που προβλέπεται να λειτουργούν 24/7 με επαρκές προσωπικό και εξοπλισμό, παραμένουν στα χαρτιά ή υπολειτουργούν.

Η ευθύνη δεν ανήκει στις ΜΚΟ

Με σπάνια σαφήνεια, ο ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ απορρίπτει την ανάθεση της διαχείρισης του προβλήματος σε περιβαλλοντικές οργανώσεις. «Η ευθύνη είναι αποκλειστικά κρατική. Οι οργανώσεις έχουν συμβουλευτικό ρόλο – όχι εκτελεστικό. Και μέχρι σήμερα καλούνται να καλύψουν με ίδιους πόρους την ανεπάρκεια του κράτους», επισημαίνεται στην παρέμβαση.

Μια γενιά αρκούδων χωρίς φόβο προς τον άνθρωπο

Η μακροχρόνια απραξία έχει ήδη δημιουργήσει ένα νέο πρόβλημα: μια ολόκληρη γενιά αρκούδων που έχουν εξοικειωθεί με την ανθρώπινη παρουσία. Οι αυλές, οι κάδοι απορριμμάτων, ακόμα και τα μπαλκόνια μετατρέπονται σε σημεία αναζήτησης τροφής. Η κατάσταση αυτή δεν αποτελεί «υπερπληθυσμό», όπως υποστηρίζουν κάποιοι, αλλά σύμπτωμα κακής διαχείρισης.

 

Η άγνοια φέρνει φόβο – ο φόβος φέρνει όπλα

Όπως αποδεικνύεται από το τραγικό περιστατικό στην Καστοριά, η άγνοια και ο πανικός οδηγούν σε θανάτους. Η λύση δεν είναι να οπλίζονται οι πολίτες, αλλά να ενημερώνονται και να προστατεύονται. Ο ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ καλεί την Πολιτεία να ενεργοποιήσει άμεσα εκστρατείες ενημέρωσης και να ενισχύσει τον ρόλο των τοπικών κοινωνιών στη διαχείριση του φαινομένου.

Ο δεκάλογος της ευθύνης

Τα 10 σημεία της παρέμβασης του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ για τη διαχείριση της συνύπαρξης με την καφέ αρκούδα:

1. Ανάκαμψη πληθυσμού: Η καφέ αρκούδα έχει επανέλθει δυναμικά στην Ελλάδα, αλλά ακόμα δε βρίσκεται σε ικανοποιητικό καθεστώς διατήρησης.
2. Προσέγγιση κατοικημένων περιοχών: Το φαινόμενο έχει εξελιχθεί από μεμονωμένες περιπτώσεις σε συστηματικό πρόβλημα.
3. Πολυπαραγοντική αιτιολόγηση: Περιλαμβάνει τόσο φυσικούς (βιολογικούς, κλιματικούς), όσο και ανθρωπογενείς παράγοντες (διαχείριση απορριμμάτων κ.ά.).
4. Αναγκαία προσοχή: Η διαχείριση πρέπει να γίνεται με επιστημονικά τεκμηριωμένες πρακτικές, καθώς πρόκειται για άγριο ζώο με απρόβλεπτη συμπεριφορά.
5. Υφιστάμενο νομικό πλαίσιο: Η ΚΥΑ του 2014 και το Πρωτόκολλο Μέτρων του 2024 αποτελούν επαρκή εργαλεία για την αντιμετώπιση του φαινομένου, αλλά δεν εφαρμόζονται ορθά στην πράξη.
6. Αποκλειστική ευθύνη της Πολιτείας: Η διαχείριση ανήκει θεσμικά και νομικά αποκλειστικά στο κράτος και τις δημόσιες υπηρεσίες – όχι στις εξειδικευμένες περιβαλλοντικές οργανώσεις.
7. Επιδείνωση κατάστασης: Η μακροχρόνια αδράνεια οδήγησε στο μεγάλωμα μιας ολόκληρης γενιάς αρκούδων που προσεγγίζουν αυλές και οικισμούς.
8. Άμεσες ενέργειες: Ενεργοποίηση πλήρως στελεχωμένων Ομάδων Άμεσης Επέμβασης, 24/7, με εξοπλισμό και τεχνογνωσία.
9. Αντιεπιστημονικές προσεγγίσεις: Ο όρος «υπερπληθυσμός» δεν τεκμηριώνεται επιστημονικά. Η αποτελεσματική διαχείριση του φαινομένου προσέγγισης αρκούδων σε κατοικημένες περιοχές δεν απαιτεί ή προϋποθέτει την καταμέτρηση του πληθυσμού του είδους.
10. Ο ρόλος του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ: Συμμετοχή με επιστημονική και συμβουλευτική ιδιότητα – όχι εκτελεστική. Όλες οι δράσεις γίνονται με ίδιους πόρους, χωρίς κρατική χρηματοδότηση.

Συμβίωση, όχι πόλεμος

Η προστασία της ανθρώπινης ζωής και της άγριας ζωής δεν είναι αντικρουόμενοι στόχοι. Η Ελλάδα μπορεί να αποτελέσει παράδειγμα αρμονικής συνύπαρξης, αλλά για να το πετύχει χρειάζεται αποφασιστικότητα και συντονισμό. «Η διαχείριση της συνύπαρξης δεν μπορεί να γίνεται με όρους πανικού, εθελοντισμού και ελλιπούς πληροφόρησης», καταλήγει ο ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ.

Η επόμενη αρκούδα δεν πρέπει να γίνει «παράπλευρη απώλεια». Ούτε και ο επόμενος άνθρωπος. Το ερώτημα που μένει ανοιχτό δεν είναι αν μπορούμε να ζήσουμε μαζί. Είναι αν το κράτος έχει την πολιτική βούληση να το διασφαλίσει.