«Ο ΗΘΟΠΟΙΟΣ ΧΑΡΡΥ ΚΛΥΝΝ: ΔΕΚΑ ΣΤΑΘΜΟΙ» (του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη)

«Ο ΗΘΟΠΟΙΟΣ ΧΑΡΡΥ ΚΛΥΝΝ: ΔΕΚΑ ΣΤΑΘΜΟΙ»     

--------------

Οι δέκα σταθμοί του έργου και της καριέρας του αξέχαστου και προσφάτως εκλιπόντος Χάρρυ Κλυνν (1940-2018), κατά κόσμον Βασίλη Τριανταφυλλίδη, που ακολουθούν, λειτουργούν περισσότερο ως απλός φόρος τιμής και χαρακτηρίζονται σαφώς ως ενδεικτικοί, αλλά (στα μέτρα του εφικτού) και αντιπροσωπευτικοί για το πλούσιο και μεγάλο έργο του, ξεκινώντας (χρονολογικά) από τα πρώτα κιόλας στάδια της καριέρας του.

10. Ο κινηματογραφικός Χάρρυ Κλυνν της δεκαετίας του 1960

Η συμμετοχή του Χάρρυ Κλυνν, στην ελληνική κινηματογραφική παραγωγή της δεκαετίας του 1960, είναι πολύ μικρή σε σχέση με τον όγκο και την ποσότητα των ελληνικών κινηματογραφικών ταινιών, που γυρίζονταν, τότε, κάθε χρόνο. Αυτό, όμως, ήταν κάτι πολύ λογικό, διότι την ίδια ακριβώς εποχή που μπήκε ο Χάρρυ Κλυνν στο ελληνικό σινεμά, αποφάσισε παράλληλα να αναζητήσει και κάτι καλύτερο στην Αμερική.

Ωστόσο, από τη συμμετοχή του στις λίγες αυτές ταινίες, μένει ένας κοινός παρονομαστής. Η σύνδεσή του με την τέχνη του σινεμά από την εποχή του βωβού, κάτι που μας ξαφνιάζει αν σκεφτεί κανείς ότι ο Χάρρυ Κλυνν είναι συνδεδεμένος πιο πολύ με τον κωμικό λόγο στη μετέπειτα δράση του, αλλά και αμιγώς συνδεδεμένος με το ακρόαμα, αν σκεφτεί κανείς τους δίσκους του σε σχέση με τη δράση του στον κινηματογράφο.

Ένα πραγματικό one-man-show, πέρα από τους περιορισμούς του σεναρίου, να τραγουδάει, να χορογραφεί, να παίζει το ρόλο του και παράλληλα να συμβάλλει στην εξέλιξη της ιστορίας, μαζί με τους συμπρωταγωνιστές του και τηρώντας πάντα το ομαδικό πνεύμα. Αυτό που μας ξαφνιάζει, όμως, πιο πολύ από οτιδήποτε άλλο, είναι ότι η πρώτη του ταινία είναι βωβή, αν και παραγωγής 1960, επηρεασμένη από τα φιλμ του Μαξ Λίντερ, του Τσάρλι Τσάπλιν, του Μπάστερ Κήτον, του Μακ Σένετ και (κυρίως) του Χάρολντ Λόιντ. Πρόκειται για τη μικρού μήκους ταινία του Δημήτρη Γαλάτη: «Σύγχυσις».

9. Οι δίσκοι του Χάρρυ Κλυνν και της Μεταπολίτευσης

Είναι πραγματικά θαυμαστό το πώς ένας τόσο κινηματογραφικός και εξαιρετικά αεικίνητος ηθοποιός, καταφέρνει τελικά να επιβληθεί, κατά την περίοδο της Μεταπολίτευσης, στη χώρα μας, μέσα από τους δίσκους και τις κασέτες του, δηλαδή αποκλειστικά και μόνο μέσα από το ακρόαμα. Η παρατήρηση αυτή σημαίνει ότι, πέρα από την εκπληκτική του κίνηση στο χώρο και το χρόνο, όπως αποδείξαμε παραπάνω, ήταν και ένας καλλιτέχνης του λόγου και ιδιαίτερα του ελληνικού κωμικού λόγου, κάτι με το οποίο, εξάλλου, είχε αφήσει εποχή και στην Αμερική (μαζί με την κίνηση), αλλά και κάτι μέσω του οποίου συνδεόταν και με την τέχνη του Καραγκιόζη, δηλαδή με την κατεξοχήν τέχνη του προφορικού λόγου.

Κάθε δίσκος του αποτελούσε και το γεγονός της χρονιάς, κάνοντας το λόγο του να μπει σε κάθε ελληνικό σπίτι, αλλά και σε κάθε ελληνικό αυτοκίνητο. Λόγος κωμικός, αλλά και έντονα πολιτικοποιημένος, ώστε να λειτουργεί ως ένας εναλλακτικός τρόπος ενημέρωσης, κάτι που και πάλι τον έφερνε κοντά στη λογική του αγαπημένου του Καραγκιόζη. Από τους δίσκους του, θα τολμούσαμε να πούμε ότι ο καθένας από εμάς έχει τις επιλογές του, κρίνοντας, συχνά, με βάση το συναίσθημα (π.χ., ποιον από όλους είχε αγοράσει, ποιον έτυχε να ακούει περισσότερο κτλ.). Από την προσωπική μου οπτική γωνία, είμαι συναισθηματικά πιο δεμένος με το «Δοξάστε με», αν και ο πιο πολιτικοποιημένος και προφητικός δίσκος του είναι, αναμφίβολα, οι «Πατάτες» για την είσοδό μας στην τότε ΕΟΚ.

8. Οι κωμικοί τύποι και οι ερμηνείες του Χάρρυ Κλυνν

Ένας ηθοποιός one-man-show, ο οποίος επιβεβαίωνε (όπως και στο Θέατρο Σκιών) την παντοκρατορία του ενός, ήταν πολύ λογικό να είναι σε θέση να πλάθει και να υποδύεται τύπους της καθημερινότητας ή και επώνυμους, μέσα από τον αυτοσχεδιασμό και το μιμητικό ταλέντο, όντας επίσης και ένας καλλίφωνος ερμηνευτής κωμικών τραγουδιών. Σε κάθε περίπτωση, εξάλλου, η τέχνη του Καραγκιόζη είναι λόγος (εν προκειμένω, κωμικός λόγος), ο Καραγκιόζης είναι ακρόαμα, ο λόγος του Καραγκιόζη είναι (και πρέπει να είναι) πολιτικός και όλα αυτά γίνονται μέσα από την παρέλαση των τύπων, η οποία αποτελεί και γνώρισμα του κωμικού μπερντέ. Έτσι, ο Χάρρυ Κλυνν μιμήθηκε τύπους από την πολιτική ζωή, με έμφαση στο δίπολο Κωνσταντίνου Καραμανλή και Ανδρέα Παπανδρέου, αλλά και έπλασε τύπους από την καθημερινότητα, με σημαντικότερο ίσως όλων, κατά την προσωπική μου άποψη, τον Τραμπάκουλα, μία άλλη πτυχή του Βλάχου, λιγότερο ηρωική, αλλά αρκετά πιο κωμική, από αυτήν που είχε πλάσει το νεοελληνικό Θέατρο Σκιών, με τον Μπαρμπαγιώργο.

>

7. Χάρρυ Κλυνν «Αλαλούμ»

Ο Χάρρυ Κλυνν, κατά τη δεκαετία του 1980, επιστρέφει στο χώρο του κινηματογράφου, με καθαρά πρωταγωνιστικό ρόλο και σε τρία φιλμ, τα οποία συνοψίζουν και εμπεριέχουν το σύνολο σχεδόν της φιλοσοφίας του φαινομένου Χάρρυ Κλυνν. Πιο γνωστό όλων είναι το σπονδυλωτό φιλμ «Αλαλούμ», μέσα στο οποίο συνοψίζεται και σατιρίζεται η θεματική του ελληνικού σινεμά, μέσα από τρεις διαφορετικές κωμικές ιστορίες:

α) Ο Αστυνόμος Μπέκας στην ιστορία «Ο τελευταίος Κρίκος της Αλυσίδας»: Μία σάτιρα των ηρώων του Γιάννη Μαρή ή των έργων του Ορέστη Λαμπίρη, που ενσάρκωσε ο Βύρων Πάλλης κτλ., όχι μόνο στον κινηματογράφο ή μετέπειτα στην τηλεόραση, αλλά και στο ραδιόφωνο.

β) Ο Αρτέμης στο «Μελόπραμα»: Μία σάτιρα των μελό και ιδίως των φιλμ του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου, με έμφαση στα ασαφή και αμφιλεγόμενα μηνύματα της τότε κινηματογραφικής κουλτούρας.

γ) Η Γκόλφω στην ομώνυμη σάτιρα των ταινιών «φουστανέλας».

6. «Εις μνήμην Χάρρυ Κλυνν»

Μία σχεδόν αυτοβιογραφική ταινία του Χάρρυ Κλυνν, στην οποία πεθαίνει, ποιητική αδεία, για να εκδιωχθεί τόσο από τον Παράδεισο, όσο και από την Κόλαση, με αποτέλεσμα να περιφέρεται στο σύμπαν ως Βαμπίρ. Παράλληλα, μέσα από τον τηλεοπτικό φακό και το μικρόφωνο της τότε δημοσιογράφου Λιάνας Κανέλλη, παρακολουθούμε τη ζωή του Χάρρυ Κλυνν, από την παιδική του ηλικία στην Καλαμαριά, με τον ίδιο να κάνει ειδική αναφορά στις παραστάσεις Καραγκιόζη, που έπαιζε στην αυλή του σπιτιού του, δείχνοντας (και από αυτήν την οπτική γωνία) τους δεσμούς του με τον ξυπόλυτο «Διαχρονικό Επαναστάτη».

5. Χάρρυ Κλυνν «Made in Greece»

Μέσα από την περιήγηση του Γιάννη Γιαννάκη, στην Ελλάδα των τελών της δεκαετίας του 1980, βγαίνει αβίαστα ένα συμπέρασμα, που προφητικά λεγόταν από τότε και που τώρα πια επιβεβαιώνεται: Ότι στην Ελλάδας της μεταπολεμικής εποχής, το έθνος ουδέποτε ελευθερώθηκε, αλλά εξακολουθεί να διοικείται είτε από το παλιό κατεστημένο, είτε από την υπεράνω πάσης υποψίας τότε (δεκαετία του 1980) Γερμανία, η οποία ήταν ακόμα διαιρεμένη, με την κατοπινή ένωσή της να προκαλεί ρίγη και δάκρυα συγκίνησης. Η ίδια χώρα, όμως, εξακολουθεί μαζί με την ντόπια ολιγαρχία να εξουσιάζει την Ελλάδα, οπότε ο Γιαννάκης επιστρέφει στο τρελοκομείο, κατά το συγκινητικότατο τελευταίο δεκάλεπτο του έργου, αν και αυτός που κλέβει την παράσταση είναι ο ξεκαρδιστικός ταξιτζής.

4. Ο τηλεοπτικός Χάρρυ Κλυνν

Κάθε τηλεοπτική εμφάνιση του Χάρρυ Κλυνν, ιδιαίτερα κατά τη δεκαετία του 1980, αποτελούσε κορυφαίο τηλεοπτικό γεγονός. Οι δύο ταινίες του, το «Εις μνήμην Χάρρυ Κλυνν» και το «Αλαλούμ», ξεκινάνε με κλασικές πλαστές διαφημίσεις, όπως ο «Βαραββάς», το γάλα «Χουχού» και κυρίως το «Νυχτοκάματο του τρόμου». Αλλά υπήρχαν και κανονικές διαφημίσεις στην κρατική τηλεόραση, σαν το «Δώσε του, ρε, ένα Κοκομίλκ, γιατί μέχρι να το πει, θα τελειώσει η διαφήμιση, να πούμε» ή τα αραβικά «Φουντούνια». Και πάνω από όλα, το ξαφνικό τρίλεπτο Χάρρυ Κλυνν, εν μέσω εκπομπής που άφησε εποχή, όπως ο κοντός μπασκετμπολίστας που προλόγιζε ο Φίλιππας Συρίγος, στην «Αθλητική Κυριακή», με το άσμα «Είναι γάτα, είναι γάτα, ο κοντός με τη γραβάτα», σαν διαφήμιση του μπάσκετ, κάποιο κυριακάτικο βράδυ, στα τέλη της δεκαετίας του 1980.

3. Ο Χάρρυ Κλυνν στην Επιθεώρηση

Ο Χάρρυ Κλυνν, ήδη από την Αμερική, είχε αρχίσει να ανανεώνει το είδος της Επιθεώρησης, με ένα πιο έντονα πολιτικό και αριστοφανικό ύφος, αλλά και με την επιβολή ενός νέου είδους, που σήμερα φαίνεται αυτονόητο, αλλά κάποτε φάνταζε πρωτόγνωρο: Το Stand-Up-Comedy. Οι καταβολές του Καραγκιόζη, όμως, δεν έπαψαν, ποτέ τους, να αφήνουν ανεξίτηλα τα δαχτυλικά τους αποτυπώματα στο έργο του Χάρρυ Κλυνν. Ο ίδιος, πολλάκις, είχε υποστηρίξει (τόσο στις συνεντεύξεις του, όσο και στην πράξη) την τέχνη του Θεάτρου Σκιών. Συνεπώς, από το σχετικό του έργο, θα σταθούμε στα Retalia Live, το 2002, λόγω της συνεργασίας του με τον καραγκιοζοπαίχτη Βάγγο και τιμής ένεκεν στην τέχνη των σκιών.

2. Ο θεατρικός Χάρρυ Κλυνν ως «Ένας Ήρωας με Παντόφλες»

Μετά από μία μεγάλη πορεία στο χώρο της επιθεώρησης, ο Χάρρυ Κλυνν δοκιμάζει κάποιες ιδέες από τη θεατρική μεταπολεμική παράδοση, η οποία αφενός τον είχε εμπνεύσει, αλλά και την οποία ο ίδιος, σίγουρα, είχε αγαπήσει. Ανεβάζει την πικρή κωμωδία των Αλέκου Σακελλάριου και Χρήστου Γιαννακόπουλου, «Ένας ήρωας με παντούφλες», που όλοι γνωρίζουμε από την ομώνυμη κινηματογραφική μεταφορά με τον Βασίλη Λογοθετίδη. Ο Χάρρυ Κλυνν τίμησε, έτσι, την παλιά θεατρική παράδοση και έβαλε τη δική του μοναδική σφραγίδα σε ένα κλασικό θεατρικό έργο, κάπου στα 2008-2009, λίγο πριν από την εποχή της οικονομικής κρίσης, την οποία ο ίδιος είχε προφητεύσει ως κρίση αξιών (ήδη από τη δεκαετία του 1980) και την οποία επιβεβαίωσε, ρητά, ως στρατηγός Δεκαβάλας.

1. Ο πολιτικός Χάρρυ Κλυνν, ένας διαχρονικός επαναστάτης

Ο Χάρρυ Κλυνν ήτανε ανέκαθεν πολιτικός. Από την εποχή που ασκούσε πολιτική με τους δίσκους (από το «Για δέσιμο» ως τον Σουρή). Από την εποχή που σατίριζε σκληρά τα «ΘΑ» του Ανδρέα Παπανδρέου και το «Έθνος Ανάδελφον» του Χρήστου Σαρτζετάκη. Από την εποχή που ασκούσε «σωστή κριτική» για τον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Από την εποχή των δεσμών του με την Αριστερά και το ΚΚΕ. Από την εποχή, που, ιδίως μαζί με τον Γιάννη Κακουλίδη, ασκούσε πολιτική με την πένα του. Από την εποχή που επέβαλε τηλεοπτική «δικτατορία» στον ΑΝΤ1, ποιητική αδεία, ως κυοφορούμενος «Πολίτης Κλυνν». Και κυρίως, με τις μάχες του κατά των Μνημονίων, από το 2010 και εξής, με τον ίδιο να τάσσεται, κατηγορηματικά, υπέρ του ΟΧΙ, στο Δημοψήφισμα του 2015.

Θωμάς Αθ. Αγραφιώτης