Ευτύχης Μπιτσάκης: Οραματιστής Μαρξιστής και ρεαλιστής (του Λεωνίδα Βατικιώτη)
Ελάχιστοι άνθρωποι άφησαν ένα τόσο βαθύ, πρωτότυπο και ανθεκτικό στα γυρίσματα των καιρών αποτύπωμα στην ελληνική Αριστερά όπως ο Ευτύχης Μπιτσάκης
που πέθανε στις 19 Αυγούστου 2025, σε ηλικία 98 ετών.
Η γενιά μου ήρθε σε επαφή μαζί του την εποχή της κατάρρευσης του λεγόμενου υπαρκτού σοσιαλισμού. Σε μια εποχή αναδίπλωσης των σημαιών, το βιβλίο του «Ρήξη ή ενσωμάτωση» έδειξε ότι η ίδρυση του Συνασπισμού και η κυβέρνηση Τζαννετάκη ήταν το αποτέλεσμα μιας μακράς πορείας συμβιβασμών, υποχωρήσεων και ήττας του παραδοσιακού τριτοδιεθνιστικού κομμουνιστικού κινήματος· η κορυφή του παγόβουνου ήταν κι όχι ένα ακόμη λάθος. Ο Ευτύχης Μπιτσάκης δε δίστασε να μιλήσει για την ανάγκη της ανανέωσης υποδεικνύοντας την σημασία της κομμουνιστικής ανανέωσης από τη σκοπιά της υπέρβασης της Αριστεράς της ήττας. Άκουγε, συνομιλούσε και έπειθε μια γενιά, υψηλών μορφωτικών απαιτήσεων που αναμετριόταν με τα πιο σύγχρονα ρεύματα της επιστήμης και της επαναστατικής αναζήτησης.
Για τον ίδιο η θεωρία ήταν αδιαχώριστη από την πράξη ακόμη και στην πολιτική διαπάλη. Όσο θεωρητικά αδαμάντινος και επιστημονικά σαφής ήταν στην κριτική της σοσιαλδημοκρατίας, της αποτυχίας του ιστορικού κομμουνισμού του 20ου αιώνα και στην αναζήτηση του σύγχρονου κομμουνισμού, τόσο μετωπικός και ενωτικός ήταν στην τρέχουσα πολιτική αντιπαράθεση, αναζητώντας με ρεαλιστικούς όρους εκείνα τα πατήματα που θα προκαλέσουν ρωγμές στην αστική κυριαρχία. Ο Ευτύχης Μπιτσάκης δεν στεκόταν στον άμβωνα καταγγέλλοντας αφ’ υψηλού κι εκ του ασφαλούς. Τρεις ξεχωριστές στιγμές της πολιτικής του δραστηριοποίησης, που θυμάμαι έντονα, δημιουργούν μια πολύτιμη πολιτική κληρονομιά.
Τα χρόνια των Μνημονίων συμπορεύτηκε με σχήματα και πρωτοβουλίες όπως των οικονομολόγων που διεκδικούσαν παύση πληρωμών και έξοδο από το ευρώ. Το 2010 ο Ευτύχης διέκρινε την λαίλαπα που έρχεται με την υπαγωγή της Ελλάδας στην μέγγενη των Μνημονίων και, όπως σε όλη του τη ζωή, συμμετείχε σε ευρείες πολιτικές πρωτοβουλίες. Ο Ευτύχης Μπιτσάκης συμμετείχε επίσης στο Αριστερό Βήμα που επιχείρησε να στρέψει σε αριστερή και κομμουνιστική κατεύθυνση τις άνευ προηγουμένου ζυμώσεις που εξελίσσονταν σε όλο το φάσμα του αντι-μνημονιακού μπλοκ και της Αριστεράς. Με την στάση του απέρριπτε επιλογές μικρών και μεγάλων σχηματισμών της Αριστεράς που έθεταν ως όρο συμμετοχής την κομματική καθαρότητα και απέρριπταν εκ προοιμίου κάθε μόρφωμα στο οποίο συμμετείχαν αγωνιστές από άλλες οργανώσεις της Αριστεράς.
Τον Ιούνιο του 2018, στα 91 του χρόνια, συμμετείχε στο ιδρυτικό συνέδριο του Κομμουνιστικού Σχεδίου στην Νομική Σχολή της Αθήνας. Η ομιλία του αφορούσε την ανάγκη ενδυνάμωσης της θεωρητικής δουλειάς και τη σημασία της υποστήριξης του θεωρητικού περιοδικού Ουτοπία. Για τον ίδιο, η συνεχής υποτίμηση της Ουτοπίας ήταν έκφραση του εμπειρισμού που κυριαρχούσε στην επαναστατική Αριστερά. Η Ουτοπία δεν ήταν μόνο ένα επιστημονικό περιοδικό συμβολής και αναζήτησης στην επαναστατική θεωρία και επιστήμη. Η Ουτοπία ήταν επίσης ένα ζωντανό παράδειγμα της μετωπικής πολιτικής που κινητοποιούσε τον Ευτύχη. Διαρκώς επαναλάμβανε ότι δεν μπορεί να είναι προϋπόθεση για την συμμετοχή στην Ουτοπία η ένταξη σε οργάνωση της επαναστατικής Αριστεράς. Ο Ευτύχης είχε ένα μοναδικό χάρισμα να θέτει σε δημόσια συζήτηση και με όρους προσιτούς στον καθένα ακανθώδη θέματα, που απασχολούν επί μακρόν την μαρξιστική συζήτηση. Θυμάμαι τότε, από το βήμα του ιδρυτικού συνεδρίου του Κομμουνιστικού Σχεδίου (το οποίο στη συνέχεια εξελίχθηκε στην Οργάνωση Μετάβαση) που άνοιξε συζήτηση για το αν το κεφάλαιο αποτελεί σχέση ή ύλη…
Οι τελευταίες μου συναντήσεις με τον Ευτύχη Μπιτσάκη ήταν τον Ιούλιο του 2023, σε δύο αγαπημένες του ταβέρνες στου Καρέα, παρουσία της συντρόφου της ζωής του Μαρίας και του Θανάση Σκαμνάκη. Η συζήτηση ξεκίνησε από τον ίδιο περιγράφοντας πώς τον είχαν διαγράψει ακόμη κι από ένα περιπατητικό σύλλογο στον οποίο συμμετείχε επειδή δεν του άρεσαν τα μακρά διαλείμματα που προτιμούσαν οι συνοδοιπόροι. Μετά από λίγο δεν τον άντεξαν ακόμη και οι συνορειβάτες έλεγε, εννοώντας μάλλον πολύ περισσότερα πράγματα από τις περιπέτειες του στην εξοχή. Τον απασχολούσε τότε η έκδοση σε βιβλίο των σημειώσεων από τα μαθήματα ανώτερης Φυσικής που παρέδιδε στους εξόριστους! Μου έκανε μάλιστα εντύπωση πώς έκρινε ότι δεν χρειάζονταν αλλαγές…
Το θέμα της συζήτησης δεν ήταν άλλο από την τύχη της Ουτοπίας. Η έγνοια του ήταν να κάνει μια νέα αρχή μεν, αλλά να μην εξελιχθεί σε κομματικό περιοδικό, ξένο προς τον πλούτο της μαρξιστικής αναζήτησης στο πεδίο της φιλοσοφίας, των θετικών επιστημών, της οικονομίας, της πολιτικής και της τέχνης. Ο Ευτύχης Μπιτσάκης συμφωνούσε με την πρόταση των εκδόσεων Τόπος να εκδίδεται το περιοδικό δύο ή (το πολύ) τρεις φορές το χρόνο, φιλοξενώντας θεματικά αφιερώματα που θα ήταν από καιρό προγραμματισμένα και συμφωνημένα, με διαφορετικούς επιμελητές ανά τεύχος καταξιωμένους στο πεδίο τους μαρξιστές. Η ζωή άφησε μετέωρο το τελευταίο σχέδιο όχι όμως και την ανάγκη της ανάπτυξης και αντεπίθεσης του μαρξισμού. Σε αυτό το εγχείρημα η συμβολή του Ευτύχη Μπιτσάκη θα παραμείνει ανεξίτηλη…
ΠΗΓΗ: https://kommon.gr
