Μελέτη / Πώς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συνδέονται με την ΔΕΠΥ εφήβων

H ψηφιακή επανάσταση έχει εξελιχθεί σε ένα τεράστιο, απρογραμμάτιστο πείραμα και τα παιδιά είναι οι πιο εκτεθειμένοι «συμμετέχοντες», καθώς οι διαγνώσεις ΔΕΠΥ

(Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής & Υπερκινητικότητας) αυξάνονται σε όλο τον κόσμο.

Ως εκ τούτου, ένα κρίσιμο ερώτημα επανέρχεται διαρκώς: Μπορεί η ολοένα και μεγαλύτερη χρήση ψηφιακών συσκευών να παίζει ρόλο σε αυτό;

Για να διερευνήσουν το ζήτημα, ερευνητές μελέτησαν πάνω από 8.000 παιδιά, από την ηλικία περίπου των 10 ετών μέχρι τα 14. Τους ζήτησαν να περιγράψουν τις ψηφιακές τους συνήθειες και τα κατέταξαν σε τρεις κατηγορίες: Βιντεοπαιχνίδια, παρακολούθηση τηλεόρασης/βίντεο (όπως YouTube) και χρήση μέσων κοινωνικής δικτύωσης, όπως γράφει το theconversation.

Στην τελευταία κατηγορία περιλαμβάνονταν εφαρμογές όπως TikTok, Instagram, Snapchat, X, Messenger και Facebook. Στη συνέχεια, οι ερευνητές εξέτασαν αν η χρήση αυτών των μέσων συνδεόταν με μακροπρόθεσμες αλλαγές στα δύο βασικά συμπτώματα της ΔΕΠΥ: Tην απροσεξία και την υπερκινητικότητα.

Το βασικό εύρημα ήταν ότι η χρήση μέσων κοινωνικής δικτύωσης σχετιζόταν με σταδιακή αύξηση της απροσεξίας.

Η ενασχόληση με βιντεοπαιχνίδια ή η παρακολούθηση βίντεο δεν έδειξαν αντίστοιχη αρνητική επίδραση.

Αυτά τα μοτίβα παρέμειναν ίδια ακόμη και όταν οι ερευνητές έλαβαν υπόψη τον γενετικό κίνδυνο των παιδιών για ΔΕΠΥ, καθώς και το εισόδημα της οικογένειας.

Δοκιμάστηκε επίσης το αντίστροφο σενάριο: Mήπως δηλαδή η ήδη αυξημένη απροσεξία ωθεί τα παιδιά να χρησιμοποιούν περισσότερο τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης; Τα στοιχεία δεν επιβεβαίωσαν κάτι τέτοιο.

Η κατεύθυνση της σχέσης φάνηκε να είναι μονομερής: H χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης προέβλεπε μελλοντική αύξηση της απροσεξίας, όχι το αντίστροφο.

Οι ακριβείς μηχανισμοί μέσω των οποίων τα ψηφιακά μέσα επηρεάζουν την προσοχή παραμένουν άγνωστοι. Ωστόσο, το γεγονός ότι άλλες «οθονικές» δραστηριότητες δεν είχαν αντίστοιχο αρνητικό αποτέλεσμα επιτρέπει να αποκλειστεί η ιδέα μιας γενικευμένης βλαβερής επίδρασης των οθονών συνολικά, αλλά και ο δημοφιλής ισχυρισμός ότι «όλα τα ψηφιακά μέσα» παράγουν συνεχώς «ντοπαμινικά χτυπήματα» που διαλύουν την προσοχή των παιδιών.

Ως γνωστικοί νευροεπιστήμονες, οι ερευνητές επιχειρούν μια τεκμηριωμένη υπόθεση: Tα μέσα κοινωνικής δικτύωσης φέρνουν μια διαρκή ροή περισπασμών, που εμποδίζουν τη διατηρημένη συγκέντρωση σε οποιαδήποτε δραστηριότητα.

Ακόμη κι αν δεν είναι τα ίδια τα μηνύματα που αποσπούν, η απλή σκέψη «μήπως ήρθε κάτι καινούργιο» μπορεί να λειτουργεί ως νοητικός περισπασμός.

Αυτοί οι περισπασμοί υπονομεύουν τη συγκέντρωση τη στιγμή που συμβαίνουν, και όταν διαρκούν για μήνες ή χρόνια, είναι πιθανό να έχουν και μακροπρόθεσμες συνέπειες.

Αντίθετα, τα βιντεοπαιχνίδια διεξάγονται συνήθως σε καθορισμένες συνεδρίες, όχι διάσπαρτα όλη την ημέρα, και απαιτούν συνεχή εστίαση σε μία και μόνο δραστηριότητα κάθε φορά.

Η επίδραση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, με βάση τα στατιστικά μεγέθη, δεν είναι τεράστια σε ατομικό επίπεδο. Δεν αρκεί για να μετατρέψει κάποιον με φυσιολογική προσοχή σε άτομο με ΔΕΠΥ. Ωστόσο, αν ολόκληρος ο πληθυσμός γίνει λίγο πιο απρόσεκτος, τότε πολλοί περισσότεροι άνθρωποι μπορεί να περάσουν το «κατώφλι» για διάγνωση.

Θεωρητικά, μια αύξηση κατά μία ώρα ημερησίως στη χρήση μέσων κοινωνικής δικτύωσης για το σύνολο του πληθυσμού θα μπορούσε να οδηγήσει σε αύξηση των διαγνώσεων ΔΕΠΥ κατά περίπου 30%.

Πρόκειται, φυσικά, για μια απλοποίηση – οι διαγνώσεις εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες – αλλά το παράδειγμα δείχνει πως ένα σχετικά μικρό ατομικό αποτέλεσμα μπορεί να γίνει ιδιαίτερα σημαντικό σε πληθυσμιακή κλίμακα.

Πλήθος δεδομένων υποδεικνύει ότι τα τελευταία 10 – 20 χρόνια η μέση καθημερινή χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχει αυξηθεί τουλάχιστον κατά μία ώρα.

Πριν από 20 χρόνια, τα social media σχεδόν δεν υπήρχαν. Σήμερα, οι έφηβοι είναι online περίπου πέντε ώρες τη μέρα, κυρίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Το ποσοστό των εφήβων που δηλώνουν ότι είναι «σχεδόν συνεχώς online» έχει αυξηθεί από 24% το 2015 σε 46% το 2023.

Δεδομένου ότι η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχει εκτοξευθεί από σχεδόν μηδενική σε περίπου πέντε ώρες ημερησίως, είναι πιθανό να εξηγεί ένα σημαντικό μέρος της αύξησης των διαγνώσεων ΔΕΠΥ την τελευταία 15ετία.

Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι η αύξηση των διαγνώσεων οφείλεται στην καλύτερη ενημέρωση και στη μείωση του στίγματος.

Αυτό μπορεί πράγματι να ισχύει σε κάποιο βαθμό, αλλά δεν αποκλείει μια πραγματική αύξηση των συμπτωμάτων απροσεξίας.

Επιπλέον, αρκετές μελέτες που καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι τα συμπτώματα δεν έχουν αυξηθεί, συχνά αφορούν παιδιά πολύ μικρής ηλικίας – που πιθανότατα δεν είχαν τότε δικό τους smartphone – ή εξετάζουν χρονικές περιόδους πριν από τη μεγάλη έκρηξη του «scrolling».

Όλα δείχνουν ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μάλλον αυξάνουν την απροσεξία – και ότι η χρήση τους έχει εκτοξευθεί. Το ερώτημα είναι: Tι κάνουμε από εδώ και πέρα;

Στις ΗΠΑ, ο ελάχιστος επιτρεπόμενος ηλικιακός περιορισμός για να ανοίξει ένα παιδί λογαριασμό στα περισσότερα κοινωνικά δίκτυα είναι τα 13 έτη, αλλά ο περιορισμός αυτός είναι εύκολο να παρακαμφθεί.

Η Αυστραλία πηγαίνει ήδη πολύ πιο μακριά, οπου οι πλατφόρμες είναι πλέον υποχρεωμένες να διασφαλίζουν ότι οι χρήστες είναι 16 ετών και άνω, με βαριά πρόστιμα για όσες εταιρείες δεν συμμορφώνονται.

Μένει να δούμε τι αντίκτυπο θα έχει αυτή η νομοθεσία. Ίσως το υπόλοιπο του κόσμου να χρειαστεί τελικά να ακολουθήσει το παράδειγμα των Αυστραλών, τονίζει ο ιστότοπος.

ΠΗΓΗ:www.tvxs.gr