Υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα / Οι επιπτώσεις στην υγεία μας - Πώς μπορούμε να τα αποφύγουμε

Τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα έχουν γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της σύγχρονης διατροφής. Συχνά είναι πιο γλυκά, πιο αλμυρά και πιο θερμιδογόνα από τα παραδοσιακά τρόφιμα

, ενώ περιέχουν πληθώρα προσθέτων, αρωμάτων και ουσιών που προκύπτουν από βιομηχανικές διαδικασίες.

Τα τελευταία χρόνια, όμως, οι επιστημονικές αποδείξεις για τη σύνδεσή τους με σοβαρά προβλήματα υγείας πληθαίνουν, μετατρέποντας το ζήτημα σε μείζον θέμα δημόσιας υγείας.

Η συζήτηση εντάθηκε πρόσφατα μετά την αγωγή που κατέθεσε η πόλη του Σαν Φρανσίσκο εναντίον μεγάλων πολυεθνικών της βιομηχανίας τροφίμων. Σύμφωνα με τις τοπικές αρχές, οι εταιρείες γνώριζαν ότι τα προϊόντα τους βλάπτουν την υγεία, αλλά συνέχισαν να τα προωθούν, σχεδιάζοντάς τα μάλιστα ώστε να είναι όλο και πιο εθιστικά, αναφέρει το The Conversation.

Λίγες ημέρες αργότερα, το ιατρικό περιοδικό The Lancet δημοσίευσε εκτενή φάκελο για τις επιπτώσεις των υπερεπεξεργασμένων τροφίμων, επιβεβαιώνοντας ότι το πρόβλημα δεν είναι απλώς διατροφικό, αλλά βαθιά κοινωνικό και πολιτικό.

Τι είναι τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα

Στη Γαλλία, εκτιμάται ότι το 30–35% των ημερήσιων θερμίδων των ενηλίκων προέρχεται από υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα, ενώ στο Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ το ποσοστό αγγίζει το 60%.

Πρόκειται για τρόφιμα που έχουν υποστεί εκτεταμένες βιομηχανικές μεταβολές – όπως εξώθηση, υδρογόνωση ή προεπεξεργασία με τηγάνισμα – αλλοιώνοντας ριζικά την αρχική τους δομή.

Χαρακτηριστικό τους στοιχείο είναι η παρουσία «δεικτών υπερεπεξεργασίας»: χρωστικές, γαλακτωματοποιητές, γλυκαντικά, ενισχυτικά γεύσης και αρώματα. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση επιτρέπονται περίπου 330 πρόσθετα τροφίμων, πολλά από τα οποία δεν εξυπηρετούν ανάγκες ασφάλειας, αλλά αποκλειστικά εμπορικούς σκοπούς για να κάνουν τα προϊόντα πιο ελκυστικά και φθηνά.

Η ταξινόμηση NOVA, που προτάθηκε τη δεκαετία του 2010, διακρίνει τα τρόφιμα σε τέσσερις κατηγορίες: μη ή ελάχιστα επεξεργασμένα, μαγειρικά συστατικά, επεξεργασμένα τρόφιμα και υπερεπεξεργασμένα. Στην τελευταία κατηγορία ανήκουν αναψυκτικά, ζυμαρικά της στιγμής, βιομηχανικά γλυκά, επεξεργασμένα φυτικά «μπιφτέκια», αλλά και αλλαντικά με νιτρώδη άλατα.

Οι επιπτώσεις στην υγεία

Τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα είναι, κατά μέσο όρο, φτωχά σε φυτικές ίνες και βιταμίνες, αλλά πλούσια σε ζάχαρη, αλάτι και κορεσμένα λιπαρά. Πέρα όμως από τη χαμηλή θρεπτική τους αξία, πλήθος μελετών δείχνει ότι προκαλούν βλάβες ανεξάρτητες από τη διατροφική τους σύσταση.

Σε συστηματική ανασκόπηση 104 επιδημιολογικών μελετών, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι στις 92 υπήρχε σαφής συσχέτιση ανάμεσα στην κατανάλωση υπερεπεξεργασμένων τροφίμων και προβλημάτων υγείας. Το χειρότερο αφορά την πρόωρη θνησιμότητα: όσοι καταναλώνουν τις μεγαλύτερες ποσότητες ζουν, κατά μέσο όρο, λιγότερο.

Ισχυρές ενδείξεις υπάρχουν επίσης για αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων, παχυσαρκίας, διαβήτη τύπου 2 και κατάθλιψης. Πιο περιορισμένα αλλά ανησυχητικά είναι τα δεδομένα για φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου και ορισμένες μορφές καρκίνου, όπως ο καρκίνος του παχέος εντέρου.

Τι δείχνουν τα πειραματικά δεδομένα

Τα αποτελέσματα αυτά επιβεβαιώνονται από πειραματικές μελέτες. Σε ελεγχόμενα πειράματα, άτομα που κατανάλωναν υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα πήραν περισσότερο βάρος από εκείνα που έτρωγαν μη επεξεργασμένες τροφές, ακόμα και με ίσες θερμίδες. Παράλληλα, παρατηρήθηκαν ορμονικές διαταραχές στην καρδιά και στην αναπαραγωγική δυνατότητα.

Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλούν οι γαλακτωματοποιητές, οι οποίοι φαίνεται να διαταράσσουν το μικροβίωμα του εντέρου και να προκαλούν χρόνια φλεγμονή. Το 2023, μάλιστα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Έρευνας για τον Καρκίνο κατέταξε την ασπαρτάμη ως «πιθανώς καρκινογόνο».

Τι μπορεί να γίνει

Οι επιστήμονες τονίζουν ότι η ευθύνη δεν μπορεί να βαραίνει μόνο τους καταναλωτές. Χρειάζονται πολιτικές παρεμβάσεις σε πολλά επίπεδα: αυστηρότερη ρύθμιση των προσθέτων, περιορισμός της διαφήμισης – ιδίως προς παιδιά – και υποχρεωτική, ευκρινής επισήμανση, όπως η καθολική εφαρμογή του Nutri-Score.

Παράλληλα, προτείνονται οικονομικά μέτρα, όπως φορολόγηση των υπερεπεξεργασμένων τροφίμων και επιδοτήσεις για φρέσκα, ελάχιστα επεξεργασμένα προϊόντα. Η ενίσχυση της διατροφικής εκπαίδευσης και η προστασία σχολείων και νοσοκομείων από τέτοια προϊόντα θεωρούνται επίσης κρίσιμες.

Σε μια εποχή όπου τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα κυριαρχούν στα ράφια και στις διαφημίσεις, τα επιστημονικά δεδομένα δείχνουν ξεκάθαρα ότι η μείωση της κατανάλωσής τους δεν είναι θέμα μόδας, αλλά αναγκαία παρέμβαση στη δημόσια υγεία.

ΠΗΓΗ: www.tvxs.gr