Η επίδραση των άστρων, του Θανάση Σκαμνάκη
Τ’ αστέρια παραμένουν στη θέση τους, είτε εσύ ίπτασαι στη σκέψη και τη θέα τους, είτε βρίσκεσαι καθηλωμένος στο έδαφος.
Θέλουν να πουν πως θα βρίσκονται πάντα εκεί, σαν στερεωμένα στο διάστημα κι αθάνατα - αλλά κι εδώ η αθανασία είναι σχετική, θέμα εντύπωσης, μισή αλήθεια, καθώς κάποια που φέγγουν μπορεί να έχουν ήδη πεθάνει από καιρό, απλώς δεν έφτασε σ’ εμάς το νέο - για να υποδέχονται τις δικές μας επιθυμίες και φαντασίες, τις προσδοκίες, τις πτήσεις και τις πτώσεις.
Όταν ήμουν παιδί, ξαπλωμένοι κάτω από την καλοκαιρινή νύχτα κάναμε τη γνωστή απόπειρα να μετρήσουμε τ’ αστέρια, και κατέληγα να αισθάνομαι τη συντριβή του ασήμαντου. Ξαφνικά ανακάλυπτα πως δεν ήμουν το κέντρο του κόσμου, εγώ, το σπίτι, το σχολείο, η γειτονιά, η χώρα, η γη. Κι αν για τη γη και για τη χώρα δεν με απασχολούσε, άρχιζε να με απασχολεί το αστρικό σύστημα. Φυσικά αυτό δεν με γλύτωσε από το να θεωρώ, όταν μεγάλωνα πια, πως ο κόσμος γυρίζει γύρω από μένα, ούτε και τη μάνα μου να πιστεύει το ίδιο, όπως κι όλες σχεδόν τις μανάδες του κόσμου.
Ο λόγος γίνεται για τ’ άστρα εξ αιτίας της εγγύτητας που αποχτάμε όλοι αυτές τις ημέρες, είτε είμαστε σε νησιά, παραλίες και χωριά, είτε βολοδέρνουμε στις έρημες πόλεις. Την εγγύτητα με κάθε έννοια, με τ’ άστρα, με το φυσικό περιβάλλον, με τους άλλους ανθρώπους. Μια αναστολή της διάθεσης επιβολής, μια επιθυμία μοιράσματος υπαγορευμένη από την ανάπαυλα του ανταγωνισμού, ή έστω τον κάποιο περιορισμό του. Μια ευκαιρία να επανυπολογιστούν τα προηγηθέντα και να επανεξεταστούν ή έστω να τεθούν υπό το πρίσμα των άστρων. Με τέτοιο τρόπο μπορεί και να προκύψουν καλύτερα αποτελέσματα, είτε πρόκειται για άτομα, είτε για συλλογικές ομάδες, είτε για πολιτική, είτε, είτε…
Εν τέλει, εκεί, Αύγουστο μήνα στην απάνεμη πλευρά του κόσμου, είμαστε περισσότερο σε θέση να κατανοήσουμε πως ο κόσμος αλλάζει, πως δεν ωφελεί να βάζουμε τα δικά μας στο κέντρο αυτού του κόσμου, πως οι απαρασάλευτες αλήθειες μας δεν είναι και τόσο τραγικό αν αμφισβητηθούν, πως υπάρχουν και άλλες, ανεξερεύνητες ή άγνωστες σ’ εμάς, όψεις των πραγμάτων, πως η δόξα της αναζήτησης μπορεί να είναι μεγαλύτερη από εκείνη της “ασφαλούς” βεβαιότητας κ.ο.κ.
Και μαζί με την ανάγνωση και τη σκέψη των άστρων, σε όσους έχουν την ίδια διάθεση, προτείνω και μια ακόμη: ένα βιβλίο μόλις 97 σελίδων μικρού σχήματος και με μια μεγάλη επαφή με το έναστρο σύμπαν μας. Συγγραφέας ο Χιλιανός Ερνάν Ριβέρα Λετελιέρ, εκδόσεις “Αντίποδες” με μια εξαιρετική μετάφραση της Λένας Φραγκοπούλου και ένα επίμετρο, εξ ίσου υπέροχο, του Πάμπλο Νερούδα. Τίτλος: “Η αφηγήτρια ταινιών”.
Στη πάμπα του νίτρου, στην έρημο Ατακάμα, την πιο αφιλόξενη έρημο του κόσμου, στο σημείο του πλανήτη όπου γίνεται η καλύτερη παρατήρηση των άστρων, μια έκταση κατά πολύ μεγαλύτερη από όλη την Ελλάδα. Εκεί που ακόμα ψάχνουν τα κόκκαλα των εκτελεσθέντων κομμουνιστών της δικτατορίας του Πινοσέτ. Μέχρι το 1971 είχε 400 χρόνια να βρέξει και την άνοιξη του 2015 έβρεξε και ξύπνησε σπόρους που βρίσκονταν χρόνια σπαρμένοι από τους ανέμους στο χώμα, με αποτέλεσμα να ανθίσουν λουλούδια.
Εκεί λοιπόν μια μικρή με ταλέντο διασκεδάζει τους ανθρώπους της πάμπας αφηγούμενη ταινίες, με τέτοιο τρόπο που μερικές φορές το κάνει καλύτερα κι από τις ταινίες τις ίδιες:
“Ο πατέρας μου έλεγε στους καλεσμένους του ότι ακόμα κι η ταινία είναι ασπρόμαυρη και σε στενό κάδρο αυτό το κοριτσόπουλο, φίλοι μου, τη λέει σαν να ήταν τεχνικολόρ και σινεμασκόπ… Υπήρχαν και μερικοί που πήγαιναν να δουν την ταινία στο σινεμά κι ύστερα έρχονταν και στο σπίτι για να την ακούσουν κιόλας. Έπειτα έφευγαν λέγοντας πως η ταινία που είχα αφηγηθεί ήταν καλύτερη από εκείνη που είχαν δει”.
Η αφήγηση, όπως και οι ταινίες, όπως και το μικρό αλλά σπουδαίο αυτό έργο, μεγάλο διήγημα μπορείς να το πεις, είναι οι ιστορίες με τις οποίες οι άνθρωποι φτιάχνουν τον κόσμο, ξαναφτιάχνουν τον κόσμο που χαλάει, ξαναπλέκουν όνειρα και προσδοκίες, και ζωή και… και μπορεί να κάνουν την έρημο ν’ ανθίζει!…
Κι αν κάνω συνειρμό των άστρων και του βιβλίου δεν είναι μόνο γιατί η πάμπα συνορεύει με τ’ άστρα, αλλά και γιατί τ’ άστρα που γίνονται προσιτά στις αισθήσεις μας, όπως αυτό το βιβλίο, είναι σίγουρο πως μπορούν να ξαναδώσουν, σ’ όσους μπορούν να το νιώσουν, κάτι από την παιδική αφέλεια και την επίγνωση της ιστορίας του κόσμου. Να εμπιστευτούν ανθρώπους, να πιστέψουν σε ιδέες, να σκεφτούν ξανά τις ιεραρχήσεις, τις αξιολογήσεις, τα ζητούμενα.
Η φίλη μου η Κάτια, που έχει τον ίδιο με μένα ενθουσιασμό για το βιβλίο (και για τ’ άστρα), άνθρωπος με ταλέντο (και όχι μόνο στην περιγραφή), έλεγε πως στη δική της πόλη, όταν ήταν 7-8 χρονών έκανε μια παρόμοια δουλειά (εξασκούμεμη προφανώς για το μέλλον της). Επειδή είχε την ευκαιρία να διαβάσει κόμικς και βιβλιαράκια με διάφορες ιστορίες, ανάμεσα σ’ αυτές και κάποιες τρόμου, μαζεύονταν τα παιδιά της γειτονιάς, συνομήλικα, μικρότερα, μεγαλύτερα, και τους περιέγραφε τις ιστορίες που διάβαζε, βάζοντας και από τη δική της φαντασία ό,τι της ερχόταν, έτσι που ζωντάνεψε και τη μούμια του Καϊρου, μεταφέροντας τον τρόμο στους δρόμους της γειτονιάς. Ύστερα από μερικές ημέρες πιάσαν κάποιοι γονείς τη μάνα της και της ζήτησαν να σταματήσει αυτό το παιχνίδι η κόρη της, γιατί τα παιδιά τους κατουριούνται στον ύπνο τους από το φόβο.
Θα πει κανείς πως τα παιδιά σήμερα δεν κατουριόνται από τις αφηγήσεις φρίκης, καθώς εξοικειώνονται από νωρίς, όχι μόνο με τα παιχνίδια τους και τη μικρή οθόνη, αλλά και από την πραγματικότητα που ζουν. Γεγονός που αφαιρεί τη μεταφυσική υπόσταση από φαντάσματα, δράκουλες, βαμπίρ, και άρα μετατρέπει τον τρόμο σε συνήθεια, αλλά με το ίδιο τρόπο που τον πολλαπλασιάζει και τον απλώνει, τον αναιρεί ταυτόχρονα.
Ας αφηγηθούμε αυτή την αναίρεση του τρόμου! Ποιο είναι καταλληλότερο μέρος και χρόνος από τον Αύγουστο και τ’ αστέρια του!…
