Τυρρηνικά - Πελασγικά - Κυκλώπεια Τείχη | Τα χαρακτηριστικά τους και η σχέση τους με τους τους αρχαίους Δυτικομακεδόνες (του Σταύρου Π. Καπλάνογλου)

Από την μέχρι τώρα παράθεση των πληροφοριών για τον λαό των Τυρρηνών μάθαμε ότι ένα από τα αντικείμενα της απασχόλησης τους, ήταν και η κατασκευή

φρουρίων και η ανέγερση προστατευτικού τείχους .

Στην μέχρι τώρα αφήγηση μας, αυτό το συναντήσαμε τόσο στην κατασκευή του Τυρρηνικού επονομαζόμενου τμήματος του προϊστορικού τείχους της Ακρόπολης των Αθηνών, όσο και την κατασκευή του τείχους στην ακρόπολη της Μύρινας της Λήμνου.

Η επωνυμία αυτού του είδους των τειχών, είναι και Πελασγικά και αυτό συνδέεται με το γεγονός ότι οι Τυρρηνοί ήταν ο Προελληνικός λαός που ήταν και η συνέχεια των Πελασγών, εξ'ου και Πελάσγοτυρρηνοί.

Αλλά είναι και Κυκλώπεια που έχει να κάνει με το μέγεθος των λίθων που χρησιμοποιούσαν για την κατασκευή τους ,που ήταν τεράστιοι και ζύγιζαν πολλούς τόννους. ( Έχουν δεχθεί ότι κάποιοι από αυτούς ξεπερνούσαν τους 13 τόννους)

Αυτές οι πληροφορίες αν τις συνδυάσουμε με το γεγονός ότι τόσο η λέξη Τυρσηνοί που είναι ενδεχόμενα η πρώτη ονομασία των Τυρρηνών όσο και η λέξη Τύρισσα που κατά την άποψη μας ήταν η πόλη που βρισκόταν στην θέση της σημερινής Κοζάνης στην προϊστορική περίοδο, προέρχονται από την αρχαία λέξη ''Τυρσίς'' που σήμαινε '' Πύργος ή Φρούριο ή Τείχος '' ,μας οδήγησε στην σκέψη ότι οι Τυρρηνοί ήταν οι πρωτοπόροι τέτοιων κατασκευών στην αρχαιότητα πράγμα που παραπέμπει και στους περίφημους ''κτιστάδες'' της Δ. Μακεδονίας που την περίοδο των Οθωμανών έκτιζαν γεφύρια, αρχοντικά, εκκλησίες και τζάμια , γιατί η τέχνη τους ήταν απαράμιλλη και προφανώς η ρίζα τους κρατούσε από εκείνα τα προϊστορικά χρόνια.

Άλλα αν είναι έτσι που είναι κάποιες ανάλογες κατασκευές στην Δυτική Μακεδονία σήμερα.

Η επικρατούσα αντίληψη είναι ότι αν εξαιρέσεις ελάχιστες περιπτώσεις ανθρώπων που γνωρίζουν λίγα πράγματα,φρούρια και κάστρα στην περιοχή δεν υπήρχαν ή αν υπάρχουν είναι νεότερων εποχών.

Έτσι αποφασίσαμε να κατευθύνουμε την έρευνα στην αναζήτηση τέτοιων κατασκευών σε ολόκληρη την Δ, Μακεδονία

Μεθοδεύοντας την αναζήτηση, καταγράψαμε όλα τα φρούρια, κάστρα ,και ερείπια της Δ. Μακεδονίας ανεξαρτήτως της εποχής κατασκευής τους από κάθε βιβλιογραφική πηγή που αναζητήσαμε και αφού προηγουμένως δούμε καποια απο τα χαρακτηρισμένα από ειδικούς Πελασγικά ή Κυκλώπεια τείχη ανά την Ελλάδα και θα σας τα παρουσιάσουμε.

Έτσι θα μας δοθεί η ευκαιρία να κάνουμε συγκρίσεις και με την βοήθεια των χαρακτηρισμένων ήδη ανάλογων τειχών στην περιοχή μας

ΠΕΛΑΣΓΙΚΑ ΚΑΣΤΡΑ -ΦΡΟΥΡΙΑ - ΤΕΙΧΗ

* ΤΥΡΡΗΝΙΚΟ ΤΕΙΧΟΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ

Έχουμε ήδη μιλήσει γιαυτό το τείχος ,είναι γνωστό και σαν Πελασγικό τείχος είναι πανάρχαιο, και βρίσκεται στην Ακρόπολη των Αθηνών,

Τα λείψανά που σώζονται μέχρι , σύμφωνα με την παράδοση, είχε κτιστεί από τους Πελασγούς. όπως αποκαλούσαν τους Τυρρηνούς. συνταυτίζοντας τους.

Να επαναλάβουμε λίγα λόγια και σήμερα για τις πληροφορίες που ήδη παραθέσαμε.

Πιθανότατα το Πελασγικό τείχος χτίστηκε στους πρόποδες της Ακροπόλεως περί τον 13ο-12ο αιώνα π.Χ.

Τα ίχνη που σώζονται βρίσκονται μόνο στη βορειοδυτική πλευρά,αλλά θεωρείται ότι πιθανότατα και οι υπόλοιπες πλευρές της Ακρόπολης το Πελασγικό συμπληρωνόταν από το αρχαιότερο Κυκλώπειον τείχος. Ήταν γνωστό και ως Εννεάπυλο.

Πελαργικόν (/Πελασγικόν) ή Εννεάπυλον τείχος (τέλη 13ου αι. π.Χ.)

Ήταν ένα ισχυρό τείχος, πάχους 6μ. και επιβλητικών διαστάσεων, περιέβαλε την οφρύ του βράχου, με σκοπό την προστασία του από τις ληστρικές επιδρομές εχθρικών φύλων

.Στο συγκρότημα περιλαμβανόταν και μία πηγή σε σχισμή του βράχου στην βόρεια πλευρά της Ακροπόλεως.

Ο εντυπωσιακός όγκος και ο μνημειώδης χαρακτήρας του τείχους ήταν προφανώς τα στοιχεία που ενέπνευσαν την ονομασία του ως «Κυκλώπειον» (χτισμένο δηλ. από τους γιγαντόσωμους Κύκλωπες).

Η ιδιαιτέρως επιμελημένη τοιχοποιία του και οι δομικές ομοιότητες (πελώριοι ακανόνιστοι ογκόλιθοι στις όψεις, με μικρές πέτρες να συμπληρώνουν τα μεταξύ τους διαστήματα, ενώ πέτρες και χώμα γέμιζαν τα διάκενα ανάμεσα στις δύο όψεις του τείχους) .

. Το μεγαλύτερο σωζόμενο τμήμα του βρίσκεται στα ανατολικά του μεταγενέστερου ναού της Αθηνάς Νίκης, στη θέση του οποίου υψωνόταν τότε δυνατός πύργος, ενώ άλλα υπολείμματά του διατηρούνται νοτιοδυτικά του Παρθενώνος, στο υπόγειο του σημερινού μουσείου Ακροπόλεως.

Σε επίπεδο χαμηλότερο από αυτό της κύριας οχυρωματικής γραμμής υψωνόταν – όπως και σε άλλες προϊστορικές ακροπόλεις – ένα δεύτερο, εξωτερικό τείχος με εννέα πύλες, το «Πελαργικόν/Πελασγικόν» ή «Εννεάπυλον», το οποίο λειτουργούσε επικουρικά προς το κύριο και παράλληλα προστάτευε τις πηγές νερού που βρίσκονταν στους πρόποδες του βράχου (Κλεψύδρα στα βορειοδυτικά, πηγή στη σχισμή του βράχου στα βόρεια και πηγή στα νοτιοανατολικά, στη θέση του Ασκληπιείου των κατοπινών χρόνων)

* ΚΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΛΗΜΝΟΥ

Το κάστρο είναι σε μια βραχώδη και δυσπρόσιτη χερσόνησο ύψους 120 μέτρων που εποπτεύει δύο όρμους και το εξαιρετικό φυσικό λιμάνι της Μύρινας. Η Λήμνος είναι σε στρατηγικό σημείο ευρισκόμενη κοντά στην είσοδο των Δαρδανελίων

Στο σημείο όπου υπάρχει το κάστρο υπήρχε αρχαία ακρόπολη με κυκλώπεια τείχη, πιθανότατα από τον 13ο αιώνα π.Χ..

Στο σημείο όπου υπάρχει το κάστρο υπήρχε αρχαία ακρόπολη με κυκλώπεια τείχη, πιθανότατα από τον 13ο αιώνα π.Χ.. Την εποχή εκείνη το νησί το είχαν αποικίσει οι Μινύες, ελληνικό προϊστορικό φύλο από τη Βοιωτία. Στη Λήμνο διαδραματίστηκε και μια από τις πιο ενδιαφέρουσες περιπέτειες της αργοναυτικής εκστρατείας .

Τον 8ο π.Χ. αιώνα η Λήμνος κατακτήθηκε από Πελασγούς που είχαν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν την Αττική. Έμειναν εκεί μέχρι το 511 π.Χ. και στο διάστημα αυτό ενίσχυσαν την οχύρωση σε βαθμό που να δικαιολογεί την αναφορά για Πελασγική ακρόπολη στη Μύρινα. .

* ΚΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΤΥΡΡΗΝΘΟΣ

Στον δρόμο που συνδέει το Άργος με το Ναύπλιο, βρίσκεται χτισμένη πάνω σε βραχώδες ύψωμα, η αρχαία ακρόπολη της Τίρυνθας, μιας από τις σημαντικότερες μυκηναϊκές πόλεις, που συνέδεσε το όνομά της με τον μυθικό κύκλο του Ηρακλή.

Η πόλη, ιδρύθηκε από τον ομώνυμο ήρωα Τίρυνθα, γιο του Άργου κι εγγονό του Δία, που σύμφωνα με τη μυθολογία, έχτισε τα απόρθητα τείχη με την βοήθεια των Κυκλώπων.

Να επισημάνουμε εδώ ότι η ονομασία Τίρυνθα έχει την ίδια ρίζα με την Τύρισσα που είναι Τυρσίς και δεν αποκλείεται να είναι παραφθορά της λέξης ΤΥΡΙΣΣΑ= ΤΥΡΙΝΘ( ΣΣ)Α με την αντικατάσταση των 2 συμφώνων της Πελασγικής κατάληξης τοπωνυμιών (- ΙΣΣΑ ) με (ΝΘ)

* ΚΑΣΤΡΟ ΤΩΝ ΜΥΚΗΝΩΝ

Το Κάστρο των Μυκηνών βρίσκεται κοντά στο ο μικρό ομώνυμο χωριό Μυκήνες οπου και τα ερείπια της Ακρόπολης, .

Οι πελώριοι λίθοι που χρησιμοποιήθηκαν για την Πύλη των Λεόντων, δείχνουν τη δύναμη εκείνων των ανθρώπων, που την έκτισαν

Τα ανάκτορα, που είχαν για πυρήνα ένα ορθογώνιο κτίριο με πολλά διαμερίσματα γύρω, στολίζονταν με πολύχρωμες τοιχογραφίες. στα δυτικά του λόφου του ανακτόρου, από των οποίων την ανασκαφή (λακκοειδής τάφοι) προέρχεται ο μεγαλύτερος όγκος των εκπληκτικών ευρημάτων (τα περισσότερα είναι χρυσά και χαρακτηρίζονται για τη θαυμάσια τέχνη τους), ο θησαυρός του Ατρέα (θολωτός τάφος), ο θολωτός τάφος της Κλυταιμνήστρας, η Πύλη των Λεόντων, το Βασιλικό ανάκτορο, ο ναός, η Βόρεια Πύλη καθώς και η Υπόγεια δεξαμενή κ.ά.

* ΚΑΣΤΡΟ ΚΡΑΝΗΣ ΚΕΦΑΛΛΟΝΙΑΣ

Η Κεφαλονιά κατοικήθηκε στην 10η χιλιετία π.Χ. Οι αρχαιότεροι προϊστορικοί οικισμοί εντοπίστηκαν δυτικά της αρχαίας Κράνης, κοντά στο σημερινό Αργοστόλι. Τείχη κυκλώπειας «τεχνοτροπίας» (βράχια ο ένας πάνω στον άλλο χωρίς πηλό ανάμεσά τους) και τάφοι ακανόνιστου ελλειψοειδούς ή κυκλικού σχήματος μαρτυρούν συνεχή κατοίκηση ολόκληρη την τρίτη χιλιετία π.Χ.

Η Κράνη ήταν χτισμένη επάνω στον μυχό της λιμνοθάλασσας του Κουτάβου (μέχρι και σήμερα διατηρούνται ίχνη από τα κυκλώπεια τείχη που προαναφέραμε) και περιλάμβανε το νότιο τμήμα του νησιού στα δυτικά του Αίνου.

* ΚΑΣΤΡΟ ΓΛΑ ΒΟΙΩΤΙΑΣ

Η ακρόπολη του Γλα δεν είχε μεγάλη διάρκεια ζωής. Τα κτήρια της ακρόπολης χτίστηκαν στις αρχές του 13ου αιώνα π.X. και καταστράφηκαν πριν από το 1.200 π.X. χωρίς να επαναλειτουργήσουν, η καταστροφή τους προήλθε από πυρκαγιά).

Το οχυρωματικό τείχος, συνολικού μήκους 3 χλμ., είναι ενιαίο και περιλαμβάνει ολόκληρο το λόφο. Το πλάτος του τείχους φθάνει τα 5,40-5,80 μ. με ύψος 2 έως 6 μ., ενώ η οχυρωμένη έκταση καλύπτει επιφάνεια 200 στρεμμάτων. Είναι η μεγαλύτερη σε έκταση οχυρωμένη μυκηναϊκή ακρόπολη της Ελλάδας που έχει διατηρηθεί μέχρι σήμερα.

ΠΕΛΑΣΓΙΚΑ ΦΡΟΥΡΙΑ-ΚΑΣΤΡΑ ΚΑΙ ΤΕΙΧΗ ΠΟΥ ΣΥΝΔΕΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ Δ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

Μελετώντας την βιβλιογραφία είδαμε ότι και κάποια γνωστά κάστρα συνδέονται κατά κάποιο τρόπο με την περιοχή

* ΚΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΑΜΦΙΣΣΑΣ

Όμοιο με το Πελασγικό τείχος της Αθήνας υπάρχει και στην περιοχή της Άμφισσας , το αποκαλούμενο και Κάστρο των Σαλώνων ή Κάστρο της Ωριάς[

Εκεί βρισκόταν η ακρόπολη της αρχαίας Άμφισσας από την οποία διατηρούνται λείψανα των αρχαίων Κυκλώπειων Τειχών -

Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι οι Δωριείς που τον 12ο αιώνα π.Χ έφυγαν από την Δ. Μακεδονία και συγκεκριμένα από την περιοχή του Βοΐου, στην γύρω περιοχή δημιούργησαν την Δωρική Πεντάπολη που μια από της πόλεις ονομαζόταν Βοΐο και την ακρόπολη της ,την περιτοίχισαν με Κυκλώπειο τείχος

Μέρος της περιτοίχισης αυτής σώζεται κοντά στο χωρίο Μαριολάτα στον λόφο του Αγίου Αθανασίου,

Το Πελασγικά αυτά Τείχη αποτελούσαν μέρος της οχύρωσης της Ακρόπολης της αρχαίας πόλης "Βοιόν".Πρόκειται για παλαιότατη μεγαλιθική κατασκευή, πολυγωνική, με μεγάλα στοιχεία δόμησης.

Πρόκειται για παλαιότατη μεγαλιθική κατασκευή που επιβλέπει το μικρό κάμπο που απλώνεται στα βόρεια. Η κατασκευή είναι πολυγωνική, με μεγάλα στοιχεία δόμησης.

Για την Αρχαιολογική Υπηρεσία δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία πως πρόκειται για Πελασγικά Τείχη, και ότι αποτελούσαν μέρος της οχύρωσης της Ακρόπολης της αρχαίας πόλης "Βοιόν".

,

* ΠΕΛΑΣΓΙΚΟ ΤΕΙΧΟΣ ΣΤΟ ΣΚΑΜΝΕΛΛΙ ΗΠΕΙΡΟΥ

Όχι μακριά από την Βάλια Κάλντα των Γρεβενών στο Σκαμνέλη Ιωαννίνων υπάρχει Πελασγικό τείχος

Το Σκαμνέλι είναι χωριό του κεντρικού Ζαγορίου, βρίσκεται 54 χιλιόμετρα βόρεια των Ιωαννίνων. Είναι χτισμένο στις παρυφές της Τύμφης, δίπλα στην τοποθεσία "Γυφτόκαμπος".Η περιοχή κατοικούνταν από την προϊστορική περίοδο, σε αυτό μαρτυρούν και τα αρχαία (λεγόμενα πελασγικά) τείχη που βρίσκονται σε μικρή απόσταση από το Σκαμνέλη.

Η θέση αυτή αποκαλείται Παλαιόκαστρο ή Πελασγικά Τείχη.

Πρόκειται για τεράστιους ογκόλιθους, τετραγωνισμένους και με ακρίβεια προσαρμοσμένους, σ ΄ ένα τείχος.

Ογκόλιθοι είναι σκορπισμένοι τριγύρω από το τείχος και φαίνεται ότι κι αυτοί αποτελούσαν οικοδόμημα, αλλά στο πέρασμα του χρόνου έπεσαν.

όγκος των λίθων και ο τρόπος κατασκευής των Πελασγικών Τειχών φανερώνει ότι είναι έργο ανθρώπων με τεράστια μυϊκή δύναμη ή ανθρώπων που χρησιμοποιούσαν μηχανικά μέσα άγνωστα σε μας

* ΠΕΛΑΣΓΙΚΟ ΤΕΙΧΟΣ ΠΥΡΓΩΝ ΕΟΡΔΑΙΑΣ

Αν κάποιος γράψει την λέξη Πελασγοί και την αναζητήσει στο διαδίκτυο, βγαίνει μια φωτογραφία από τους Πύργους Εορδαίας

Σε αυτή βλέπει ερείπια Προϊστορικού Κάστρου από την Εποχή του Χαλκού στο χωριό που βρίσκεται κοντά στην Πτολεμαΐδα

Οι Πελασγοί ήταν ένας από τους Προελληνικούς λαούς, που φαίνεται πως κατοίκησαν στην Εορδαία, κατά το τέλος της Νεολιθικής Εποχής,

Ερείπια πελασγικών τειχών όπως και άλλων φρουρίων πιθανότατα της ίδιας εποχής, υπάρχουν στην Εράτειρα ή Ερέτρια.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΠΕΛΑΣΓΙΚΩΝ ΤΕΙΧΩΝ ΚΑΙ ΦΡΟΥΡΙΩΝ

Τα κάστρα που είχαν Κυκλώπεια τείχη εμφανίζονται στην Ελληνική επικράτεια από τον 14ο αιώνα π.Χ.

Τα χαρακτηριστικά των Τυρρηνικών ή Κυκλώπειων τειχών που προαναφέραμε στην περίπτωση της Ακρόπολης των Αθηνών, δηλαδή ότι είχαν ιδιαιτέρως επιμελημένη τοιχοποιία και οι δομικές ομοιότητες (πελώριους ακανόνιστους ογκόλιθους στις όψεις,Συναρμολόγηση χωρίς συνδετικό υλικό, με μικρές πέτρες να συμπληρώνουν τα μεταξύ τους διαστήματα, ενώ πέτρες και χώμα γέμιζαν τα διάκενα ανάμεσα στις δύο όψεις του τείχους διακρίνονται σε όλες τις ανάλογες κατασκευές που συναντήσαμε

Ακόμη είχαν πυργοειδείς προεξοχές,πύλες και πυλίδες (μικρότερες δευτερεύουσες πύλες ) που στεγαζόταν με μονολιθικό υπέρθυρα.

Το πάχος των τειχών κυμαινόταν από 3,6-17 μέτρα και το ύψος υπολογιζόταν σε 7-8 μέτρα

Τα τείχη προστάτευαν οικισμούς και ανάκτορα που βρισκόταν σε ακροπόλεις σε κορυφές λόφων που είχαν συνήθως μια έκταση 20-30 στρεμμάτων, εξαίρεση στον κανόνα το κάστρο στο Γλα της Βοιωτίας που κάλυπτε έκταση 200 στρεμμάτων.

Πριν από αυτή την περίοδο δεν υπάρχουν άλλες ανάλογες κατασκευές στον Ελληνικό χώρο και λέγεται ότι οι Μυκηναίοι πήραν τα πρότυπα των οχυρώσεων από την Λυκία της Μ. Ασίας από τους Χεταίους που μοιάζουν με τις αντίστοιχες κατασκευές της πρωτεύουσας τους Χατούσας

Στην επόμενη δημοσίευση θα παρουσιάσουμε όλα τα κάστρα που εντοπίσαμε στην περιοχή του δήμου Κοζάνης, ανεξάρτητα από την εποχή που κατασκευάσθηκαν, δυστυχώς δεν υπάρχουν και πολλά στοιχεία για την εποχή της δημιουργίας τους και η σχετική βιβλιογραφία είναι ανύπαρκτη.

Σε όσες περιπτώσεις διαπιστώνουμε με την περιορισμένη γνώση και εμπειρία μας ότι υπάρχουν ενδείξεις ότι υπάρχουν κάποια από τα χαρακτηριστικά των Πελασγικών τειχών θα το επισημαίνουμε ,αυτό φυσικά θα συνεχισθεί και στις επόμενες δημοσιεύσεις για τα κάστρα ολόκληρης της Δ, .Μακεδονίας