Αναγκαίες απαντήσεις: σε «ανωφελή ερωτήματα», στο «ανέκδοτο βιβλίο» και στα «ολίγα για τον μητροπολίτη Καισαρείας, Σερβίων και Κοζάνης Ιωακείμ» (3ο) | Γράφει (επιμέλεια υλικού) Νίκος Δινόπουλος - συνταξιούχος εργάτης
Αναγκαίες απαντήσεις: σε «ανωφελή ερωτήματα», στο «ανέκδοτο βιβλίο» και στα «ολίγα για τον μητροπολίτη Καισαρείας, Σερβίων και Κοζάνης Ιωακείμ» (3ο)
Γράφει (επιμέλεια υλικού) Νίκος Δινόπουλος - συνταξιούχος εργάτης,
«[…] Ελειτουργήθη [ο μητροπολίτης] σε όλα τα πολιτικά δόγματα: δημοκρατίας, δικτατορίας, βασιλείας, αριστεράς, συμπεριφορά που ονομάζεται και καιροσκοπική» γράφει ο κ. Β. Π. Καραγιάννης. Δεν κάνει τον κόπο να αναφέρει τις πηγές που στοιχειοθετούν όσα γράφει, αλλά με γκεμπελική πρόθεση χρησιμοποιεί την λέξη «ελειτουργήθη»[1] ώστε να εκμαιεύσει το ζητούμενο: ο μητροπολίτης Σερβίων και Κοζάνης Ιωακείμ είχε «καιροσκοπική συμπεριφορά». Υπερθεματίζει στο κείμενό του ο κ. Χ. Καρανάσιος μεταφέροντας - υιοθετώντας την άποψη του Χρ. Μπέσα από το «ανέκδοτο βιβλίο» του για τον μητροπολίτη: «[…] Άλλαζε προσανατολισμό, ακόμη και κομματικό, ή δήλωνε έγγραφη μετάνοια … ήταν παρορμητικός και πολλές φορές προτιμούσε τη δίνη της κοσμικής ζωής […][2].
Παρά τις εμπαθείς εμμονές των κ. της τοπικής διανόησης, προς απάντησή τους: «[...] η παρουσία του στα εθνικά και πολιτικά πράγματα ήταν πολυτάραχη και έχει ερμηνευτεί παντοιοτρόπως. Κανένας όμως δεν μπορεί να αμφισβητήσει, ακόμη και μέσα από άλλες δραματικές καταστάσεις τις οποίες ο Κοζάνης Ιωακείμ έζησε σε εποχές δύσκολες, την φιλοπατρία του, την αγωνιστικότητά του και το θάρρος του [...]»[3]. Σ’ όλη του την πορεία και τη δράση του στάθηκε δίπλα στα φτωχά λαϊκά στρώματα και αγωνίστηκε μαζί τους, προσθέτω.
«Η έκκληση, στην οποία περιέγραφε τα προβλήματα του λαού της Δυτ. Μακεδονίας θεωρήθηκε πράξη αντίστασης στη δικτατορία του Μεταξά και του στοίχισε εξάμηνη εξορία στο Άγιον Όρος. Έδειξε την κλίση του στον πολιτικό στίβο, ως ένθερμος βενιζελικός και ειδικά την περίοδο της μεγάλης τετραετίας του Βενιζέλου (1928-1932), κατά την οποία με άρθρα υπερασπιζόταν το έργο της κυβέρνησής του. Στις προκλήσεις των καιρών εντάχθηκε στο ΕΑΜ, διότι πίστευε ότι έπρεπε να απελευθερωθεί ο τόπος πρώτα με ένοπλο αγώνα και μετέπειτα να αλλάξει ριζικά η ελληνική πολιτική σκηνή και η κοινωνία»[4].
«Αγωνιστής μέχρι το τέλος και ταυτισμένος με τα Εαμικά κόμματα προσπάθησε με προτάσεις στον πρωθυπουργό Σοφούλη να δοθεί τέλος στο δράμα του εμφυλίου. Προσπάθησε για την κατάπαυση του εμφυλίου με προτάσεις προς τον πρωθυπουργό Σοφούλη. Συμμετείχε στα ειρηνικά κινήματα και μεταστράφηκε σε υποστηρικτή του Τίτο, όπως και πολλοί άλλοι πρώην βενιζελικοί, λόγω της αποστασιοποίησής του από τον Στάλιν και την εφαρμογή εθνικής πολιτικής. Επίσης είχε ενεργό ρόλο στην πρωτοβουλία συγκρότησης ενιαίου κομματικού οργάνου των εαμογενών κομμάτων, προσπάθεια που πέτυχε με τη δημιουργία της ΕΔΑ»[5].
«Ο μητροπολίτης απεχθανόταν την Κοζάνη, το γράφει σε επιστολές του […], ήθελε με κάθε τρόπο να φύγει απ’ αυτήν, να γίνει Θεσσαλονίκης» (Β. Π. Κ.). Πως τεκμηριώνεται αυτό; Ο μητροπολίτης «(ήταν εκεί στην απελευθέρωσή της εν αναμονή, κι όχι στην απελευθέρωση της Κοζάνης που ήταν η έδρα του) ή και αρχιεπίσκοπος αν επικρατούσε το ΕΑΜ […]». Επίσης κ. Χ. Καρανάσιος: «Το όνειρό του ήταν να φύγει από αυτόν τον τόπο μιαν ώρα αρχύτερα». Απέχει πολύ αυτό που γράφει ο Β. Π. Καραγιάννης από αυτό που αναφέρει ο Π. Φίτζιος: «Εκλέχθηκε μητροπολίτης Κοζάνης και Σερβίων (27-3-1923), αλλά ασφυκτιούσε στην επαρχιακή πόλη, παρά τον πολυπληθή αριθμό των προσφύγων. Είχε ως στόχο τη Μητρόπολη της Θεσσαλονίκης και πολύ αργότερα τον αρχιεπισκοπικό θρόνο»[6]. Το περιεχόμενο των επιστολών δεν το καταθέτει ο κ. Β. Π. Καραγιάννης, αρκεί που ως αυθεντία το γράφει, δίνει τη δική του ερμηνεία και την επικυρώνει.
«Θα παραθέσω παρακάτω ένα γεγονός την ημέρα απελευθέρωσης της Κοζάνης 28-10-1944, όπως το έζησα.
[…]
Μετά από 15 ημέρες [από την απελευθέρωση της Κοζάνης] που ήρθε ο Μητροπολίτης Ιωακείμ επαναλήφθηκε η δοξολογία, ο Ναός του Αγίου Νικολάου ήταν ασφυκτικά γεμάτος, εκεί κι εμείς. Μίλησε ο Μητροπολίτης Ιωακείμ με φλογερό ύφος αρχιερέα και επαναστάτη, το πλήρωμα του Ναού φώναζε Άξιος, Άξιος, Άξιος , και χειροκροτούσε, ευλόγησε το πλήρωμα του ναού, και στη συνέχεια περνούσαν οι άνθρωποι από τον επισκοπικό θρόνο, και χαιρετούσαν τον Ιωακείμ με βαθύ σεβασμό, Οι περισσότεροι τον γνώριζαν»[7].
Η εμπάθεια και η προσπάθεια απαξίωσης του μητροπολίτη δεν είναι κάτι νέο, εκδηλώθηκε και στο 
παρελθόν: «Η Κοζάνη ήταν πόλη που είχε υποδεχθεί πολλούς πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και τον Πόντο. Ο Ιωακείμ, πρόσφυγας και ο ίδιος, έδωσε στέγη στους πιο αδύναμους πρόσφυγες παραχωρώντας χώρους μέσα στη Μητρόπολη και εισάγοντας 150 κλίνες για όσους απ’ αυτούς ήταν ασθενείς. Ο ίδιος αποσύρθηκε σε άλλο οίκημα, γεγονός που τον ανέδειξε στην τοπική κοινωνία και τον έκανε αγαπητό στους κατοίκους. Είναι απαραίτητο να σημειωθεί ότι το μεγαλύτερο μέρος των γηγενών κατοίκων της Κοζάνης εξαιτίας της Μικρασιατικής Καταστροφής (1922) ήταν φιλοβασιλικοί ενώ ο Ιωακείμ ήταν βενιζελικός αφού είχε δημοκρατικές και φιλελεύθερες πεποιθήσεις. Αυτές οι απόψεις του καθώς και η τακτική του με τους πρόσφυγες της Μικρασίας είχαν προσελκύσει γύρω τον προσφυγικό, κυρίως, πληθυσμό, ενώ ορισμένοι ντόπιοι τον αμφισβητούσαν συνεχώς»[8].
Και για να κορέσουν το μένος τους κατά του μητροπολίτη, οι κ. της τοπικής διανόησης συνεχίζουν: […] όλη η καθόλου ευκαταφρόνητη περιουσία του βρισκόταν στην Aθήνα. Tη διαμοίρασε με διαθήκη του σε φορείς και πρόσωπα, ενώ στην Kοζάνη άφησε μόνον μία από τις αρχιερατικές του στολές» γράφει ο κ. Χ. Καρανάσιος. «Οσο ζούσε στην Αθήνα σχολάζων επίσκοπος πλέον βρήκε καταφύγιο σε ένα σωματείο συντηρητικών αρχών των «Φίλων του Λαού» στο οποίο και άφησε την περιουσία του (μεγάλη σε ακίνητα στην Αθήνα). Στην Κοζάνη άφησε την ιερατική στολή του και κάποια ασήμαντα βιβλία», επικουρεί ο κ. Β. Π. Καραγιάννης.
Τα περί «κοσμικής ζωής» (δημοσιεύματα εφημερίδων της εποχής χωρίς τεκμηρίωση), «ιερατικής στολής» και τα «κάποια ασήμαντα βιβλία» έχουν απαντηθεί στο 2ο μέρος[9]. Το κουτσομπολιό δεν είναι ιστορία. Ψάχνοντας σε διδακτορικές διατριβές, διπλωματικές εργασίες και σε άλλες πηγές που είχα στη διάθεσή μου, δεν βρήκα αναφορές για «περιουσία (μεγάλη σε ακίνητα στην Αθήνα)». Φαίνεται πως η πηγή για την «καθόλου ευκαταφρόνητη περιουσία [που] βρισκόταν στην Αθήνα» (Χ.Κ) και στην «περιουσία του (μεγάλη σε ακίνητα στην Αθήνα)» (Β.Π.Κ) είναι το άρθρο του Χρ. Μπέσα «Μητροπολίτης Ιωακείμ, συνοπτική αναφορά», που γράφτηκε στο τοπικό λογοτεχνικό περιοδικό Παρέμβαση στο τεύχος 71 το 1993 και μάλλον αυτές οι αναφορές υπάρχουν και στο «ανέκδοτο βιβλίο» του.
Αλλά έστω και αν δεχθούμε ότι είναι αλήθεια όλα ανεξαιρέτως όσα ισχυρίζονται και γράφουν οι κ. της τοπικής διανόησης δεν ακυρώνουν, δεν απαξιώνουν το βίο και τη δράση του μητροπολίτη, αντίθετα τα καταρρίπτουν όπως θα δούμε στη συνέχεια.
Ο μητροπολίτης Σερβίων και Κοζάνης Ιωακείμ - Μεσοπόλεμος
Κόντρα στα υπονοούμενα, στους εξυπνακισμούς, το κουτσομπολιό, την απόκρυψη - διαστρέβλωση γεγονότων από τους κ. της τοπικής διανόησης, πολλοί άλλοι έγραψαν για το βίο και τη δράση του μητροπολίτη:
«Ο Ιωακείμ ανδρώθηκε στο περιβάλλον της Πατριαρχικής αυλής του Ιωακείμ Γ΄. Αποφοίτησε ως αριστούχος από τη Θεολογική Σχολή της Χάλκης και προχειρίστηκε σε διάκονο από τον Πατριάρχη. Έγραψε άρθρα, αντιπροσώπευσε το Πατριαρχείο σε διάφορες αποστολές και συμμετείχε στην επιτροπή έρευνας για τις σφαγές των Ελλήνων στην Αν. Θράκη. Στις 26-4-1914 εκλέχθηκε μητροπολίτης Μετρών και Αθύρων […]. Οργάνωσε εκκλησιαστικά, διοικητικά και εκπαιδευτικά τη Μητρόπολη, ενώ βοήθησε ομάδες Ελλήνων ανταρτών και τον Ελληνικό Στρατό[10].
«Για τη δραστηριότητά του, υπέρ των ελληνικών συμφερόντων, καταδικάστηκε σε θάνατο από τους κεμαλικούς. Κατάφερε να διαφύγει με ένα πλοίο των συμμάχων για να καταλήξει στην Ελλάδα στις 6 Φεβρουαρίου 1923. Μ’ αυτόν τον τρόπο κατάφερε να διαφύγει τη σύλληψη και την θανατική ποινή[11].
«Εκείνο το χρόνο η μητρόπολη Σερβίων και Κοζάνης ήταν κενή αφού είχε παραιτηθεί ο γηραιός μητροπολίτης Φώτιος[12]. Με πράξη της Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου, την κενή θέση κατέλαβε με μετάθεση ο Μετρών και Αθήρων Ιωακείμ[13], ο οποίος ήταν άνθρωπος των γραμμάτων, δεινός ιεροκήρυκας και γνώριζε αρκετές ξένες γλώσσες», [Μάξιμος (Εμμανουήλ) Γεωργόπουλος, «Εθνομάρτυρες Ιερείς της Μητροπόλεως 49-55].
***
Συνέχεια στο 4ο μέρος
Το 1ο μέρος εδώ και Το 2ο μέρος εδώ
Σημειώσεις
[1] ΠΟΛΙΤ. ορισμένη κατηγορία πολιτειακής δράσης, ανεξάρτητα από το όργανο άσκησής της: νομοθετική / εκτελεστική / δικαστική –
ΓΛΩΣΣ ο ρόλος που παίζει ένα γλωσσικό στοιχείο στη φράση, την πρόταση, την παράγραφο, στο κείμενο και στον λόγο ευρύτερα: η - τού υποκειμένου / τού αντικειμένου / τής ερώτησης / τής άρνησης / τού προσδιορισμού || επικοινωνιακές / κειμενικές - || συντακτική / σημασιολογική ~
ΕΚΚΛΗΣ. (και Θεία Λειτουργία) η λατρευτική τελετή που έχει ως πυρήνα το μυστήριο τής Θείας Ευχαριστίας -
«Άρχισα να ετοιμάζομαι και σε λίγο ξεκινούσα για την Εκκλησία. Λειτουργήθηκα και κοινώνησα. όπως μου είχε πει ο Αρχάγγελος, και επέστρεψα σπίτι μου».
[2] Θυμίζω εδώ τι γράφει ο ίδιος ο κ. Χ. Καρανάσιος αξιολογώντας το υλικό του ανέκδοτου βιβλίου: «ο αείμνηστος Χρ. Μπέσας δίστασε να προχωρήσει στην έκδοση του έργου, πιθανόν επειδή χρειαζόταν περαιτέρω επεξεργασία. Ειδικότερα, απαιτείται έλεγχος των παραθεμάτων, καθώς αρκετά δεν παραπέμπουν σε ονομασία εφημερίδας ή σε φύλλο, ενώ κάποια μεταγράφηκαν ελαφρώς τροποποιημένα. Προβλήματα αποτελούν ακόμη η δομή, οι βιβλιογραφικές παραπομπές […].», οι υπογραμμίσεις δικές μου.
[3] («Μνήμες και μαρτυρίες από το '40 και την Κατοχή. Η προσφορά της Εκκλησίας το 1940-1944». Έκδοση της Εκκλησίας της Ελλάδας, επιμέλεια Αγαθάγγελου Χαραμαντίδη).
[4] Χάρης Ανδρεόπουλος (θεολόγος καθηγητής Β/θμιας, Δρ. Εκκλησιαστικής Ιστορίας του ΑΠΘ, κείμενο για τη «Διδακτορική διατριβή για τον Μητροπολίτη Κοζάνης Ιωακείμ Αποστολίδη» του Π. Φίτζιου
[5] Χάρης Ανδρεόπουλος … «Διδακτορική διατριβή για τον Μητροπολίτη Κοζάνης Ιωακείμ Αποστολίδη»
[6] Π. Φίτζιος, «Μητροπολίτης Κοζάνης Ιωακείμ Αποστολίδης ….».
[7] Γιάννης Κορκάς 5-5-2020, «Σημειώσεις ενός Κοζανίτη: Το άγαλμα του μακαριστού μητροπολίτη Κοζάνης Ιωακείμ-Προκαλεί αντιθέσεις ως προς το μέρος που θα τοποθετηθεί».
[8] Ιωάννα Γρηγοράκη, «Η δράση των ΕΑΜιτών Μητροπολιτών Ιωακείµ Κοζάνης»: 66.
[9] Στα πρακτικά του Β' Συνεδρίου Τοπικής Ιστορίας, Κοζάνη 27-30 Σεπτεμβρίου 2012, «ΚΟΖΑΝΗ, 600 ΧΡΟΝΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ…», μεταξύ άλλων ευεργετών της Κοζάνης στη «μέριμνα για τα φτωχά στρώματα και την τρίτη ηλικία» καταγράφεται και ο «μητρ. Ιωακείμ Αποστολίδης»[9]. Στο ίδιο βιβλίο μεταξύ άλλων δωρητών στη βιβλιοθήκη της Κοζάνης είναι και «ὁ γνωστὸς ἀπὸ τὴ δράση του στὸ ΕΑM Ἰωακεὶμ Kοζάνης (1962)»[9] παρ’ ότι «στην Κοζάνη άφησε […] κάποια ασήμαντα βιβλία» κατά τον Β. Π. Κ.
[10] Π. Φίτζιος, «Μητροπολίτης Κοζάνης Ιωακείμ Αποστολίδης ….».
[11] Μάξιμος (Εμμανουήλ) Γεωργόπουλος, «Εθνομάρτυρες Ιερείς της Μητροπόλεως Σερβίων και Κοζάνης», (διδακτορική διατριβή): 48-49 - Π. Φίτζιος, Μητροπολίτης Κοζάνης Ιωακείμ Αποστολίδης, (διδακτορική διατριβή), σ. 96.
[12] Φώτιος Μανιάτης (1910-1923). Αναλυτικότερα Βλ. Ι. Δημόπουλος, Τα παρά τον Αλιάκμονα εκκλησιαστικά, Κοζάνη 1994, σ. 220. σ. 80.
[13] Π. Φίτζιος, Μητροπολίτης Κοζάνης Ιωακείμ Αποστολίδης, σ. 99.
