Αυτοαξιολόγηση της σχολικής μονάδας: Το πρώτο βήμα για την εισβολή του νέου επιθεωρητισμού (Γράφει ο Χρήστος Κάτσικας)
Από τον προσεχή Σεπτέμβριο θα ξεκινήσει η αξιολόγηση σχολικών μονάδων, όπως δήλωσε η υπουργός Παιδείας Νίκη Κεραμέως στην «Καθημερινή» της Κυριακής.
Παράλληλα η υπουργός ανέλυσε τους τρεις πυλώνες της αξιολόγησης:
■ Ετήσιος προγραμματισμός εκπαιδευτικού έργου και σχεδιασμός δράσεων και ερευνητικών διαδικασιών
■ Εσωτερική αξιολόγηση, δηλαδή αυτοαξιολόγηση του σχολείου από τον σύλλογο διδασκόντων
■ Εξωτερική αξιολόγηση.
Τα παραπάνω περιλαμβάνονται και στο νομοσχέδιο του υπουργείου Παιδείας με τίτλο «Αναβάθμιση του σχολείου και άλλες διατάξεις». Συγκεκριμένα, με το άρθρο 34 προστίθεται άρθρο 47Α στον ν. 4547/2018, με το οποίο ρυθμίζονται τα σχετικά με την αυτοαξιολόγηση των σχολικών μονάδων ως προς το εκπαιδευτικό έργο τους, δηλαδή τη διαδικασία εσωτερικής αξιολόγησης κάθε σχολικής μονάδας, ως διοικητικής και ως εκπαιδευτικής δομής.
Με το άρθρο 35 του νομοσχεδίου προστίθεται άρθρο 47Β στον ν. 4547/2018, με το οποίο ρυθμίζεται ο θεσμός της εξωτερικής αξιολόγησης των σχολικών μονάδων ως προς το εκπαιδευτικό έργο τους, ο οποίος και επεκτείνεται με τη συμμετοχή σε αυτήν, αμέσως ή εμμέσως, των ΠΕΚΕΣ, του ΙΕΠ και της ΑΔΙΠΠΔΕ.
Με το άρθρο 37 προβλέπεται ότι κάθε σχολική μονάδα οφείλει, ήδη από το σχολικό έτος 2020-2021, να έχει εγκεκριμένο εσωτερικό κανονισμό λειτουργίας, στον οποίο αναφέρονται τα θέματα σχετικά με τη λειτουργία της.
Στο σημείο αυτό ας κάνουμε τρεις βασικές επισημάνσεις:
Α. Πρώτον, η προώθηση της αξιολόγησης εκπαιδευτικών και της αυτοαξιολόγησης σχολικών μονάδων είναι μία από τις βασικές προτεραιότητες της τελευταίας έκθεσης του ΟΟΣΑ, καθώς εκτιμάται ως αναντικατάστατο εργαλείο για την αυτονομία της σχολικής μονάδας και τη λειτουργία της με όρους επιχείρησης. Παράλληλα, οι προσπάθειες για τη «νέα αξιολόγηση», την «αυτοαξιολόγηση», αποτελούν τον πυρήνα χρηματοδοτούμενων προγραμμάτων από την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία φαίνεται να δείχνει μεγάλο ενδιαφέρον γι’ αυτόν τον νέο τρόπο αξιολόγησης, που σε σχέση με τον παραδοσιακό έχει ένα σημαντικό πολιτικό όφελος: καθώς παρουσιάζεται με προκάλυψη μοντέρνα και αθώα, αφοπλίζει την κριτική των εκπαιδευτικών στην παραδοσιακή αξιολόγηση, ενώ την ίδια ώρα ανοίγει τον δρόμο για τη σταδιακή εφαρμογή του νεοεπιθεωρητισμού.
Β. Δεύτερον, οι παραπάνω διατάξεις του νομοσχεδίου εμπεδώνουν ακόμη περισσότερο την ιεραρχία, τον διοικητισμό και τον τεχνοκρατισμό που ήδη περιέχονταν στον ν. 4547/2018, με μια σειρά από ιεραρχικά διαμορφωμένα διοικητικά όργανα με στόχο την επιτήρηση και τον πειθαρχικό έλεγχο των συλλόγων διδασκόντων και κάθε μεμονωμένου εκπαιδευτικού.
Γ. Τρίτον, παρά τους ευφημισμούς και τις αγιογραφικές διακηρύξεις του υπουργείου Παιδείας για την αυτοαξιολόγηση, η τελευταία όχι μόνο δεν είναι «αθώα», αλλά συνδέεται άρρηκτα με την αξιολόγηση. Οπου και αν εφαρμόστηκε και παρά την επένδυση με χίλιες δυο «αθώες» έννοιες, συνδέθηκε με ένα ασφυκτικό σύστημα αξιολόγησης που αποτελεί κεντρικό μηχανισμό ανατροπής εργασιακών σχέσεων, ιδεολογικής χειραγώγησης και κατηγοριοποίησης σχολείων, εκπαιδευτικών και μαθητών, εργαλείο βαθμολογικής-μισθολογικής καθήλωσης και απολύσεων. Να θυμίσουμε, στο σημείο αυτό, ότι ο διορισμένος πρόεδρος του ΙΕΠ (που δεν κρύβει λόγια) πριν από λίγο καιρό εισηγήθηκε: α. Θέσπιση της αυτοαξιολόγησης και εξωτερικής αξιολόγησης των σχολικών μονάδων, β. Ατομική τιμωρητική αξιολόγηση με ποσοστώσεις για τους εκπαιδευτικούς, γ. Νέο νόμο για την επιλογή των στελεχών της εκπαίδευσης με αποκλεισμό των συνδικαλιστών από τη διαδικασία επιλογής, και δ. Επαναφορά του θεσμού των σχολικών συμβούλων, με αυξημένη εποπτική και αξιολογική δικαιοδοσία.
Επιχειρείται, λοιπόν, για ακόμη μια φορά, η έναρξη της αξιολόγησης της σχολικής μονάδας μέσα από τον λεγόμενο «προγραμματισμό και την αποτίμηση του εκπαιδευτικού έργου». Η διαδικασία αυτή προβλέπεται από τον νόμο 4547/18 (άρθρα 47, 48) ότι θα γίνεται στη βάση θεματικών αξόνων, με ειδική φόρμα και δείκτες.
Να το πούμε καθαρά: η λεγόμενη αυτοαξιολόγηση θα αρχίσει με απογείωση της γραφειοκρατικής δουλειάς του εκπαιδευτικού (συμπλήρωση εντύπων, φορμών με δείκτες, τυποποιημένες απανωτές συνεδριάσεις συλλόγων κ.λπ.) και θα καταλήξει στη χειραγώγηση, στον επιθεωρητισμό και στην απόλυση. Και αυτά δεν αποτελούν «μελλοντολογία» αλλά διαπιστώσεις της εκπαιδευτικής κοινότητας σε χώρες όπου υπάρχει η αυτοαξιολόγηση.
Στο νέο πλαίσιο, Σχολικό Συμβούλιο, Σύλλογος Γονέων, εκπρόσωποι των δήμων, ΠΕΚΕΣ, ΚΕΣΥ, Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης, ΙΕΠ, ΑΔΙΠΠΔΕ, υπουργείο επιτηρούν και ελέγχουν το σχολείο και οι εκπαιδευτικοί λογοδοτούν για το επίπεδο συμμόρφωσής τους στην αντιδραστική αλλαγή της εκπαίδευσης. Καταρρίπτεται κάθε ψευδαίσθηση ότι ο προγραμματισμός κάθε σχολικής μονάδας και η τελική έκθεση ανατροφοδοτικής αποτίμησης είναι υπόθεση του συλλόγου διδασκόντων, αφού θα καθορίζονται κεντρικά. Στην κατάρτιση του εκπαιδευτικού σχεδίου/προγραμματισμού κάθε σχολείου και τη δημοσιοποίηση των αποτελεσμάτων της αυτοαξιολόγησης εμπλέκεται και η Τοπική Αυτοδιοίκηση, ενώ κάθε Περιφερειακό Κέντρο Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού (ΠΕΚΕΣ) θα είναι υπεύθυνο για τη σύνταξη συνολικής έκθεσης της περιφέρειας ευθύνης. Ετσι παίρνει σάρκα και οστά ο Ν. 3848 της Α. Διαμαντοπούλου σε ένα μοντέλο περιφερειακής και ταξικής κατηγοριοποίησης των σχολείων.
Όλα τα παραπάνω συγκροτούν τους όρους μιας διαδικασίας που καμία σχέση δεν έχει με εσωτερικές και ανατροφοδοτικές συλλογικές παιδαγωγικές λειτουργίες. Ο προγραμματισμός των σχολείων θα καθορίζεται όχι με βάση την εκτίμηση του συλλόγου διδασκόντων για τις μορφωτικές ανάγκες των παιδιών, αλλά λαμβάνοντας αποκλειστικά υπόψη τις αρχές της επιχειρησιακής διοίκησης, την προκαθορισμένη στοχοθεσία και τη διαρκή παρακολούθηση και επίτευξη του αρχικού σχεδίου δράσης από τα ΠΕΚΕΣ.