Ποντιακές λέξεις με αρχαιοελληνική προέλευση: 1.Κλαδίν 2.Eπέτανα 3.Κανείται 4.Σαίρεται 5.Ρασ(ι)ά 6. Έφυεν (της Δέσποινας Μιχαηλίδου - Καπλάνογλου)
Στην σημερινή δημοσίευση θα δούμε 6. λέξεις από το τραγούδι ''Να έμνε έναν πετούμενο που το συναντούμε και με τον τίτλο ''Ζωγραφιά '' που είναι:
1. Κλαδίν 2.Eπέτανα ,3.Κανείται ,4. Σαίρεται ,5.Ρασ(ι)ά ,6.Έφυεν
ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΣΤΑ ΠΟΝΤΙΑΚΑ
ΝΑ ΕΜΝΕ ΕΝΑΝ ΠΕΤΟΥΜΕΝΟΝ ( Ζωγραφιά )
* Να έμνεν έναν πετούμενον σο ορμάν απές πουλόπο μ’
Κλαδίν κλαδίν επέτανα και εράευα τ’ αρνόπο μ’
* Γουρπάνι σ’ Ζωγραφία λάσκεσαι σα ρασία
Κανείται αρ’ όσον έπιες αΐκα νερά τα κρύα.
* Γουρπάνι σ’ Ζωγραφία Να έμνεν έναν πετούμενον
σο ορμάν απές πουλόπο μ’μοιρολογούνε τα ρασ(ι)ά
και σαίρεται το ψόπο μ’ .
* Μοιρολογούνε τα ρασ(ι)ά κλαίγνε τα ποταμάκρ(ι)α
Ακούω πως μοιρολογούν τρέχνε τεμά τα δάκρ(υ)α.
* Μοιρολογούνε τα ρασ(ι)ά κλαίγνε πουλί μ’ το ορμία
Ο κόσμος όλον έφυεν εγέντον ερημία.
ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
ΝΑ ΗΜΟΥΝ ΕΝΑΝ ΠΕΤΟΥΜΕΝΟΝ ( Ζωγραφιά )
-- Να ήμουν ένα πετούμενο στο δάσος μέσα πουλάκι μου
και από κλαδί σε κλαδί να πέταγα και να έψαχνα το αρνάκι μου(μεταφορικά το μικρό παιδί).
-- Θυσία να γίνω Ζωγραφιά, περιφέρεσαι στις ράχες ,
φθάνει πια όσο ήπιες αυτά τα νερά, είναι κρύα.
-- Θυσία να γίνω Ζωγραφιά. Να ήμουν ένα πετούμενο στο δάσος μέσα πουλάκι μου.
Μοιρολογούν οι ράχες και χαίρεται η ψυχή μου.
--Μοιρολογούν οι ράχες κλαίνε οι ακροποταμιές.
Ακούω πως μοιρολογούν και τρέχουν τα δάκρυα μου .
-- Μοιρολογούν οι ράχες, κλαίνε τα πουλιά μέσα στα δάση .
Όλος ο κόσμος έφυγε και έγινε ερημιά.
ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ ΤΗΣ ΠΟΝΤΙΑΚΗΣ ΔΙΑΛΕΚΤΟΥ
Οι επιλεγμένες λέξεις είναι
.
Η ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ & Η ΑΠΟΔΟΣΗ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ
1. Κλαδίν
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη . Kλάδος < κλάω
κλαδί < μεσαιωνική Ελληνική κλαδί(ν) < ελληνιστική κοινή κλαδίον < κλάδιον < αρχαία Ελληνική Kλάδος < κλάω
Στην νεοελληνική αποδίδεται : Κλαδί
Συγγενικές λέξεις ανακλαδιστός ανακλάδωση ανακλάδωση αποκλάδι αποκλαδιζόμενος κλαδάκι διακλαδικός αποκλαδίζω διακλάδωση διακλάδωση κλαδίζω κλαδικά κλαδικός κλαδώνω κλαρώνω κλαδίζω μονόκλωνος.
*************************************
2. Eπέτανα
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη . Πεταννύω / πήτνυμι/
Στην νεοελληνική αποδίδεται :. Πετούσα
Συγγενικές λέξεις πετούμενο (έντομο) πεταχτός πεταμένος (άδικος) (λαϊκότροπο) του πεταματού πέταγμα στο ουρανό πέταμα στα σκουπίδια ιπτάμενος και ίπταμαι παραπετώ ξεπετώ.
***********************************************************
3.Κανείται
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη : Ικανέω- ικανέομαι *
Στην νεοελληνική αποδίδεται : Φθάνει ,είναι αρκετό.
Συγγενικές λέξεις: Επαρκώ ,όρθά ικανέω, είμαι ικανός, μπορώ ικανόω, καθιστώ ...
****************************
4. Σαίρεται
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη : Χαίρω
Ετυμολογία: χαίρω < αρχ. < ΙΕ gher- "επιθυμώ" < χαρά < θ. αορ. ἐχάρην του χαίρω.
Ίδιον των Ποντίων η αλλαγή κάποιων συμφώνων όπως και το χ σε σ .
Στην νεοελληνική αποδίδεται : Χαίρεται
Συγγενικές λέξεις: χαίρω χαρά χάρμα < χαίρω χάρμη < χαρ- < χαίρω πολύχαρμος μενέχαρμος μενεχάρμης χαρμονή < χαρ- < χαίρω χαρμόσυνος < *χάρμων < χαίρω χάρις < χαίρω χάριν χαρίσιος χαρτά < χαίρω χαρίεις < χάρις χαριέντως χαρίζω
************************************
5. Ρασ(ι)ά
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη : Ράχις
ράχη < αρχαία Ελληνική ῥάχις
Στην νεοελληνική αποδίδεται : πλ.Ράχες.
Συγγενικές λέξεις: Ραχιαίος ραχιτικός ραχιτισμός ραχούλα.
**************************
6.Έφυεν
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη : φεύγω /αόρ.: έφυγα
φεύγω < αρχαία Ελληνική φεύγω.
Ρήμα φεύγω, πρτ.: έφευγα, στ.μέλλ.: θα φύγω, αόρ.: έφυγα.
Στην νεοελληνική αποδίδεται : Έφυγε.
Συγγενικές λέξεις: Φυγή φευγιό φυγάς φευγαλέος φευγατίζω
*************************************************************
ΝΑ ΕΜΝΕ ΕΝΑΝ ΠΕΤΟΥΜΕΝΟΝ-
Τραγουδούν
Χ.Παπαδόπουλος|Αγέρης|Καρασαββίδης|Νικολαϊδης|
Η μουσική ακούγεται στην σειρά "TO ΚΟΚΚΙΝΟ ΠΟΤΑΜΙ" του Μανούσου Μανουσάκη
