Κερδίζοντας χρόνο για ένα χαμένο παιχνίδι, του Δημοσθένη Παπαδάτου-Αναγνωστόπουλου
Τι νόημα έχει η πίστωση χρόνου που ζητά η κυβέρνηση προσφεύγοντας στη διαδικασία της ψήφου εμπιστοσύνης; Τι μπορεί να συμβεί μέσα σε τέσσερις μήνες, ώστε η εικόνα διάλυσης σε ΝΔ και ΠΑΣΟΚ να διορθωθεί και οι άφαντοι τον Οκτώβριο “180” να φανερωθούν το Φλεβάρη του 2015;
Ακόμα και ο φιλοκυβερνητικός Τύπος δεν πιστεύει ότι το θέμα είναι η ψηφοφορία της ερχόμενης εβδομάδας – παραδέχεται δηλαδή ότι “η ψήφος εμπιστοσύνης δεν θα δώσει επαρκείς ενδείξεις για το ποιοι ανεξάρτητοι ή κυμαινόμενοι θα μπουν στο παιχνίδι της προεδρικής εκλογής” (Τα Νέα, 4-5.10.2014). Οι λόγοι λοιπόν που η κυβέρνηση ζητά χρόνο, ρισκάροντας τη διεύρυνση της διαφοράς με τον ΣΥΡΙΖΑ, είναι δύο:
Πρώτον, η κυβέρνηση Μέρκελ να πειστεί, στο μεσοδιάστημα, να διευκολύνει την έξοδο του ΔΝΤ από τη χώρα, δίνοντας ένα ευνοϊκό μήνυμα για τη ρύθμιση του χρέους. Κάτι τέτοιο, όμως, δεν έγινε στην πρόσφατη συνάντηση Σαμαρά-Μέρκελ, γεγονός που σημαίνει, ενδεχομένως, μια στάση αναμονής και ένταση της πίεσης στην επόμενη (την προφανώς λιγότερο φθαρμένη) κυβέρνηση: την κυβέρνηση της Αριστεράς.
Δεύτερον, να βρεθεί, “απ” όπου κι αν προέρχεται”, εκείνο το πρόσωπο που θα συσπειρώσει διαφορετικές πτέρυγες της Βουλής, εξασφαλίζοντας με την προσωπική του εμβέλεια το μαγικό “180”. Αυτή την απεγνωσμένη αναζήτηση καταγράφει (με μια ανεπαίσθητη αποστασιοποίηση…) το σημερινό πρωτοσέλιδο των Νέων: “Δεν τους νοιάζει ποιος θα είναι ή πώς θα τη λένε. Δεν τους καίει αν είναι πολιτικός ή μή. Δεν σκοτίζονται αν θα είναι από τη Δεξιά, την Αριστερά ή τη μέση. Το μόνο που μετράει είναι να έρθει με προίκα 180 ψήφων”.
Εδώ όμως είναι που αποδεικνύεται μάταιη αυτή η επιχείρηση. Μάταιη, γιατί το πρόβλημα των συγκυβερνώντων δεν είναι η έλλειψη μιας άξιας προσωπικότητας που θα λειτουργούσε σταθεροποιητικά εντός, ενισχύοντας τη θέση της κυβέρνησης εκτός Ελλάδας. Το πρόβλημα, που προφανώς δεν μπορούν να επιλύσουν μέσα σε τέσσερις μήνες, είναι η διάλυση του συνασπισμού εξουσίας που στήριξε το Μνημόνιο τα τελευταία τεσσεράμισι χρόνια: Η πλήρης αδυναμία των πολιτικών δυνάμεων που ταυτίστηκαν μαζί του να διατηρήσουν τις σχέσεις πολιτικής εκπροσώπησης που εγκατέστησαν [1] και να συνεχίσουν ως έχουν στο δρόμο που τις διέλυσε.
Η κατάρρευση αυτή, που επιβεβαιώθηκε στις δύο τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις, ενώ πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι επιταχύνεται (βλ. έρευνα της Public Issue για την προσχώρηση μεσαίων στρωμάτων στον ΣΥΡΙΖΑ), σημαίνει ότι τα κόμματα που στήριξαν το Μνημόνιο δεν μπορούν πια α) να διαμεσολαβούν τα κοινωνικά συμφέροντα που διαμεσολαβούσαν μέχρι πρότινος, β) να πείθουν ιδεολογικά την κοινωνική τους βάση, γ) να (πείθουν ότι) συνεχίζουν στην ιστορική παράδοση εντός της οποίας αναδείχτηκαν. Το κυριότερο: δείχνει ότι οι κοινωνικές δυνάμεις που επικράτησαν πολιτικά στο εσωτερικό των κομμάτων αυτών δεν μπορούν πια να ισχυριστούν ότι εκπροσωπούν το “γενικό συμφέρον”. Τα καθημερινά φαινόμενα σήψης του μηχανισμού της ΝΔ, ειδικότερα, δεν μπορούν να εξηγηθούν μόνο με βάση την …ψυχολογία των πρωταγωνιστών. Πίσω από γεγονότα και πρωταγωνιστές, γίνεται σαφές ότι οι μερίδες της αστικής τάξης που επικρατούν στο εσωτερικό του κόμματος, αυτές δηλαδή που στήριξαν όλες αυτές τις ακρότητες των τελευταίων χρόνων μέχρι και τον ΕΝΦΙΑ, είναι αδύνατο πλέον να πείσουν τους συμμάχους τους ότι οδηγούν το καράβι κάπου καλά για όλους [2].
Από το 2010, επιπλέον, όλοι όσοι στήριξαν το πρόγραμμα της “εθνικής σωτηρίας” σήμερα βρίσκονται υπό διάλυση: Ο ΛΑΟΣ εξαφανίστηκε, η ΔΗΜΑΡ τριχοτομείται μεταξύ ΣΥΡΙΖΑ, Ποταμιού και ΠΑΣΟΚ, το ΠΑΣΟΚ, παρά τις διάφορες “μεταμφιέσεις”, παραμένει στο έλεος των εσωτερικών του συγκρούσεων και της πίεσης από το Ποτάμι, το δε τελευταίο αναζητά κάποιο Κέντρο, που όμως διαρκώς απομειώνεται. Όσο για τη ΝΔ, μετά το σοκ του ΕΝΦΙΑ πρέπει να δει σε εύλογο χρόνο αν θα μετακινηθεί προς το (συρρικνούμενο) Κέντρο, ή προς τη συνεργασία με μια “σοβαρή” Χρυσή Αυγή, επιλογή εκλογικά ρεαλιστική, αλλά με ρίσκο τη διάλυση του κόμματος.
Στο σκηνικό αυτό, με το συνασπισμό εξουσίας υπό διάλυση, φαίνεται ρεαλιστικό ο ΣΥΡΙΖΑ να κερδίσει την εμπιστοσύνη συντηρητικότερων στρωμάτων που δεν εκπροσωπεί πια η ΝΔ, και τα οποία θα τον φέρουν κοντά στην αυτοδυναμία. Κι είναι σημαντικό, στη συνθήκη, ότι ο ΣΥΡΙΖΑ δεν “ρευστοποιείται” για να γίνει ελκυστικός προς τα στρώματα αυτά. Αντίθετα, επιχειρεί να τα “πείσει” με προγραμματικούς όρους, παραμένοντας σταθερός σε δεσμεύσεις όπως η επαναφορά του κατώτατου μισθού στα 751 ευρώ, η αντικατάσταση του ΕΝΦΙΑ με έναν φόρο Μεγάλης Ακίνητης Περιουσίας που θα χρηματοδοτήσει μέτρα ανακούφισης των ανέργων και των πιο φτωχών κ.ο.κ. Αυτή η “σταθερότητα” του ΣΥΡΙΖΑ είναι σημαντική υπόθεση για να κερδηθεί η εμπιστοσύνη των “νεοεισερχόμενων” χωρίς την ίδια στιγμή να κλονιστεί η εμπιστοσύνη (η σχέση εκπροσώπησης) με τα “παλιότερα” στηρίγματα της ριζοσπαστικής Αριστεράς.
Η εμπιστοσύνη αυτή αποτελεί διαρκές διακύβευμα: από το πώς πολιτεύονται οι εκλεγμένοι του κόμματος σε περιφέρειες και δήμους, ή την εκφώνηση της νέας οικονομικής πολιτικής (που εκτός από “ρεαλιστική” πρέπει να πείθει και ως νέα), ως την αναζήτηση συμμαχιών και, αύριο-μεθαύριο, τη διαμόρφωση των ψηφοδελτίων.
_____________
Σημειώσεις
[1] Βλ. σχετικά: Χριστόφορος Βερναρδάκης-Γιάννης Μαυρής, “Η έννοια της σχέσης εκπροσώπησης”, Θέσεις 18, Ιανουάριος-Μάρτιος 1987
[2] Βλ. σχετικά: Ηλίας Ιωακείμογλου, “Παραμένει ηγετική δύναμη η αστική τάξη;”, Θέσεις 124, Ιούλιος-Σεπτέμβριος και “Το χρώμα της δικής μας ηγεμονίας”, Red Notebook, 20.6.2014
