Λέξεις και φράσεις της Ποντιακής διαλέκτου με ρίζες από την αρχαιοελληνική διάλεκτο | 1. Αποπανγκές 2. Σέρεα 3. Σερα 4. Οξωκά 5. Αντιδιαβαίνω 6. Κορτσόπον (της Δέσποινας Μιχαηλίδου - Καπλάνογλου)
Η επιλογή των λέξεων της Ποντιακής διαλέκτου που εμφανίζονται στον τίτλο της σημερινής δημοσίευσης αντλήθηκαν από τους στίχους
του τραγουδίου : “Ας σ’ έναν μαχαλάν είμες ”
ΣΤΑ ΠΟΝΤΙΑΚΑ
Ας σ’ έναν μαχαλάν είμες
Ας σ’ έναν μαχαλάν είμες και ας σ’ έναν γειτονίαν.
Τ’ έναν τ’ άλλον ν’ ελέπωμεν, 'κ’ επορούμε καμίαν.
Λάχανα πούλι μ', λάχανα, 'ς σο πέραν τη μαχαλάν.
Με τα σέρα σ’ εποίκες ατά πούλι μ', 'ς σ’ εμέν μ’ εβρήκς μαχανάν.
Ας σο σπίτι αποπανγκές διαβαίνω, αντιδιαβαίνω
κί λες ας σο χατίρ'ν ατ οξωκά ας εβγαίνω.
Πίνω ένα, πίνω δυο, πίνω τρία και μεθώ.
Και ας ση σέρας το κορτσόπον, να γλιτώνω 'κ’ επορώ.
ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
Από τον ίδια γειτονιά είμαστε.
Από τον ίδια γειτονιά είμαστε και από μία γειτονιά
Ο ένας τον άλλο να βλέπουμε δεν μπορούμε καμιά φορά.
Λάχανα πούλι μου , λάχανα στην πέρα γειτονιά
Με τα χέρια σου έκανες αυτά πουλί μου σε μένα μην βρίσκεις αιτία.
Από το σπίτι σου επάνω περνώ και ξαναπερνώ
και δεν λες για χατίρι του έξω ας βγώ.
Πίνω ένα , πίνω δυο, πίνω τρία και μεθώ.
Και από της χήρας το κορίτσι να γλυτώσω δεν μπορώ.
****************************************************************
ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ 1, Αποπανγκές 2..Σέρεα 3. Σερα .4. Οξωκά 5.Αντιδιαβαίνω 6. Κορτσόπον .
1, Αποπανγκές
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη : Επάνω. από+πάνω
Ετυμολογία : Πάνω < επάνω <αρχαια ελληνική επάνω
Απόδοση στην νεοελληνική διάλεκτο : Από πάνω
Επίρρημα :Πάνω και επάνω η απάνω
(τοπικό) στην επιφάνεια ενός πράγματος
Συγγενικές λέξεις : Επανατοποθέτηση ,Επανάληψη.
============================================================
2.Σέρα
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη : Χείρ
Ετυμολογία : Χέρια - χέρι < μεσαιωνική ελληνική χέριν < ελληνιστική κοινή χέριον υποκοριστικό) < αρχαία ελληνική χείρ.
Απόδοση στην νεοελληνική διάλεκτο : Χέρια
Συγγενικές λέξεις : Χερούλι ,χεράκι,χερούκλα
============================================================
3. Σέρα και Σιόρα.
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη :Χήρα
Ετυμολογία : Χήρα < αρχαία ελληνική χήρα
Απόδοση στην νεοελληνική διάλεκτο : Χήρα
Συγγενικές λέξεις : Χηρεία , χηρεύω, χήρος, ζωντοχήρα.
*****************************************************
4 .Οξωκά
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη : Έξω +κα
Ετυμολογία : Έξω +κα που είναι από τό επίρρ. Έξω και το πρόσφ. κα ,έξω από την θύρα (εβγαίνω οξωκά και οξουκά),
Απόδοση στην νεοελληνική διάλεκτο : Έξω ή Οξω
Συγγενικές λέξεις : Έξωση ,εξωτερικό.
============================================================
5. Αντιδιαβαίνω
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη : Αντιδιαβαίνω , διαβαίνω και εγώ,διαβαίνω,περνώ από το ίδιο μέρος.(Δαβαίν κ΄αντιδαβαίν και καλημέρα κι λέει).
Ετυμολογία : Αντί+διαβαίνω
Απόδοση στην νεοελληνική διάλεκτο : Ξαναπερνώ, πηγαινοέρχομαι.
Συγγενικές λέξεις :Περιδιαβαίνω,αντιβαίνω .
============================================================
6. Κορτσόπον
Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη : Κόρη
Ετυμολογία : κορίτσι < μεσαιωνική ελληνική κορίτσι(ν) < αρχαία ελληνική κόρη
Απόδοση στην νεοελληνική διάλεκτο : κοριτσάκι.
Συγγενικές λέξεις : , κοριτσάρα ,κοριτσίστικος ,κοριτσοπαρέα
