kozanitvbanner1363x131pix

banner 728x90 PJC 4

b834pix

ecofloor230

ΤΕΝΤΟΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ 1

pantelidisGIF834pix

asepop 2021 a

artinhouse2

garden hall banner1

musicart834pix

κοζάνη, ειδήσεις, νέα, Πτολεμαΐδα

noisi1

Λέξεις και φράσεις τη ποντιακής διαλέκτου με αρχαιοελληνικές ρίζες | 1. Επεστάθεν 2. Εκρεμίεν 3. Πέμναν 4. Φτουλίγεται 5. Μακρογουλίζ’ 6. Κιντέας (της Δέσποινας Μιχαηλίδου Καπλάνογλου)

κοζάνη, ειδήσεις, νέα, Πτολεμαΐδα Η επιλογή των λέξεων της Ποντιακής διαλέκτου αντλήθηκαν από το επικό ποίημα του Φίλωνα Κτενίδη * γραμμένο στην Ποντιακή διάλεκτο ‘’’Η καμπάνα του Πόντου ‘’

*Ο Φίλων Κτενίδης (Τραπεζούντα 1889 – Θεσσαλονίκη 13 Ιουλίου 1963) ήταν θεατρικός συγγραφέας, δημοσιογράφος και γιατρός, ποντιακής καταγωγής. Υπήρξε εκδότης της "Ποντιακής Εστίας" (λαογραφικό περιοδικό, 1950) και ιδρυτής (1951) του σωματείου "Παναγία Σουμελά" και ο άνθρωπος που εμπνεύστηκε την ανιστόρηση της νέας μονής Παναγίας Σουμελά στην Καστανιά Ημαθίας.

Οι λέξεις συμπεριλαμβάνονται στο απόσπασμα του ποιήματος που παραθέτουμε.

ΣΤΑ ΠΟΝΤΙΑΚΑ

Κάποτ’ εγέντονε σεισμός,

Κάποτ’ εγέντονε σεισμός, κι η γη όλεν εσείεν, κι έναν Δεκαπενταύγουστον, κι έναν μαύρον ημέραν

επάρθαν τα κλειδία θε, κι ο κάστρεν εκρεμίεν…

‘Πέμναν τα πόρτας ανοιχτά, το Παλάτ’, δίχως θρόνον και δίχως τοι παλατιανούς, και χωρίς Βασιλέαν….κι ο Κάστρεν ο θεόρατον εγέντον κοιμητήρι. Χρόνια έρθαν και ‘δέβανε, καιροί έρθαν και πάγ’νε…

….Έναν πουλίν, μαύρον πουλίν, μαύρον άμον την νύχταν, ολονυχτίς τριγύριζεν γύρω τα καστροπόδια, π’ επέμναν έρμα κι άκλερα γομάτα κολισιάφτρας…ολονυχτίς τριγύριζεν, με τα φτερά ανοιγμένα,και επεστάθεν την Αυγήν, κι εκάτσεν σ’ έναν άκραν μονάκριβου παρασταρί, δίχως επανωθύρι απομεινάρ’ τη Παλατί, κιντέας ντ’ εγομώθεν.

Τερεί απάν, τερεί αφκά, τερεί οπίσ’ και έμπρια…μακρογουλίζ’, καλοτερεί ‘ς σ’ Ανατολήν και Δύσην, κι αρχινά να φτουλίγεται άμον χέρα γυναίκα, κι αρχινά να μοιρολογά, μ’ ανθρώπινον λαλίαν

ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

Κάποτε έγινε σεισμός κι η γη όλη σείστηκε κι έναν Δεκαπενταύγουστο και μία μαύρη μέρα πήραν τα κλειδιά του κάστρου,, το κάστρο γκρεμίστηκε… έμειναν οι πόρτες ανοιχτές, το παλάτι χωρίς θρόνο,και χωρίς τους παλατιανούς και χωρίς βασιλιά … και το κάστρο το θεόρατο έγινε κοιμητήρι…

Χρόνια ήρθαν και επέρασαν , καιροί ήρθαν και πάνε……ένα πουλί, μαύρο πουλί, μαύρο σαν την νύχτα, όλη την νύχτα τριγύριζε γύρω από τα πόδια του κάστρου ,που έμειναν έρημα κι άκληρα, γεμάτα από σαύρες…

Όλη την νύχτα τριγύριζε, με τα τερά ανοιγμένα,και την αυγή σταμάτησε κι κάθισε σε μιαν άκρη του μονάκριβου καδρονιού, δίχως επανωθύρι,απομεινάρι παλατιού, που γέμισε τσουκνίδες…

Κοιτάει επάνω, κοιτάει χαμηλά,(κάτω) κοιτάει εμπρός και πίσω…τεντώνει πέρα το λαιμό κοιτάζει προσεκτικά σ’ Ανατολή και Δύση,

κι αρχίζει ξεπουπουλιάζεται σάν γυναίκα χήρα, κι αρχίζει να μοιρολογά μ’ ανθρώπινη φωνή...

--------------------------

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ

1, Επεστάθεν

Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη : επί+στέκομαι

Ετυμολογία : Επί- < αρχαία ελληνική ἐπι- < ἐπί

Στέκω. Στέκομαι < στέκω + -ομαι < αρχαία ελληνική ἕστηκα, παρακείμενος του ἵσταμαι

Απόδοση στην νεοελληνική διάλεκτο : Επιστέκει = Μου στάθηκε

Συγγενικές λέξεις : αντιστέκομαι , κοντοστέκομαι , παραστέκομαι , συμπαραστέκομαι .

2,Εκρεμίεν

Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη : Κρημνός ,κρεμάννυμι

Ετυμολογία : κρεμώ < αρχαία ελληνική κρεμύω και κρεμάννυμι

Απόδοση στην νεοελληνική διάλεκτο :Γκρεμίστηκε

Συγγενικές λέξεις : εκκρεμώ , ξανακρεμώ , ξεκρεμώ

3, ‘Πέμναν

απομένω

Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη : Μένω

Ετυμολογία : απομένω < ελληνιστική κοινή απομένω < από + αρχαία ελληνική μένω

Απόδοση στην νεοελληνική διάλεκτο : Απομένω,Απέμειναν

Συγγενικές λέξεις : απομένων ,εναπομένω παραμένω διαμένω

4,Φτουλίγεται - ι Φτου (ι)λιζω

Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη : ,πτίλον. Πτερό πτηνού,ιδίως το μαλακό και το λεπτό.

Ετυμολογία : φτερό < αρχαία ελληνική πτερόν ==φτερό

πτίλο < πτίλον

Απόδοση στην νεοελληνική διάλεκτο :Ξεπουπουλιάζω μαδίζω αποσπώ φτερά πουλιού

πτίλο ουδέτερο το πούπουλο, το μαλακό χνουδωτό φτερό των πτηνών φυόμενο κάτω από τα μεγάλα φτερά, δηλαδή το πούπουλο.

Συγγενικές λέξεις : πτιλωτός επίθετο -πτιλωτόν, το μαξιλάρι

άπτερος ,φτερωτή ΄φτερωτός

5,Μακρογουλίζ’

Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη : Μακρύς + γούλα (μεσαιωνική ελληνική )

Ετυμολογία : μακρύς < μεσαιωνική ελληνική μακρύς < αρχαία ελληνική μακρός, -ά, -όν

γούλα < μεσαιωνική ελληνική γούλα < λατινική gula («λαιμός»)

Απόδοση στην νεοελληνική διάλεκτο : Τεντώνω μπροστά τον λαιμό για να δω καλλίτερα

Συγγενικές λέξεις : προγούλι = προγούλι < προ- + γούλα = το διπλοσάγονο

6.Κιντέας

Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη : Κνίδη

Ετυμολογία : "Κνίδη" είναι στα αρχαία Ελληνικά το γνωστό φυτό τσουκνίδα (τσού-ζει + κνίδ-ωση). Κνίδωση λέγεται στα αρχαία ελληνικά η δερματολογική φαγούρα .

Απόδοση στην νεοελληνική διάλεκτο : Τσουκνίδες ξύνω,τρίβω

Συγγενικές λέξεις : κνίδη, κνίσμα (=ξύσμα), κνισμός (=φαγούρα), κνίδωσις, κνίψ-σκνίψ (=σκνίπα). Κνῖσα

**************************************************

Η ΚΑΜΠΑΝΑ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ ΜΟΙΡΟΛΟΓΙ ΑΛΕΞΗΣ ΠΑΡΧΑΡΙΔΗΣ, ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΠΕΛΛΑ ΝΙΚΟΛΑΙΔΟΥ (video 11,39 λεπτά )

https://www.youtube.com/watch?v=0wfI_neSFrA&fbclid=IwAR2hT2fjuCPWmS3F17ktQb6kh_rG5jttpL8l_ZeDUMERz27iZyWWHYqWEmg

Δημοφιλή νέα...

Πληροφορίες για τα cookies

Τα cookies είναι σύντομες αναφορές που αποστέλλονται και αποθηκεύονται στον σκληρό δίσκο του υπολογιστή του χρήστη μέσω του προγράμματος περιήγησης όταν αυτό συνδέεται στο Ιντερνέτ. Τα cookies μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη συλλογή και αποθήκευση δεδομένων του χρήστη όσο αυτός είναι συνδεδεμένος, για να του παράσχουν τις ζητούμενες υπηρεσίες και που ορισμένες φορές τείνουν να μην διατηρούν. Τα cookies μπορεί να είναι τα ίδια ή άλλων:

  • Technical cookies (τεχνικά cookies) που διευκολύνουν την πλοήγηση των χρηστών και τη χρήση των διαφόρων επιλογών ή υπηρεσιών που προσφέρονται από τον ιστό, όπως προσδιορίζουν τη συνεδρία, επιτρέπουν την πρόσβαση σε ορισμένες περιοχές, διευκολύνουν τις παραγγελίες & τις αγορές, συμπληρώνουν φόρμες & εγγραφές, παρέχουν ασφάλεια, διευκολύνουν λειτουργίες (βίντεο, κοινωνικά δίκτυα κλπ.).
  • Customization cookies (cookies προσαρμογής) που επιτρέπουν στους χρήστες να έχουν πρόσβαση στις υπηρεσίες σύμφωνα με τις προτιμήσεις τους (γλώσσα, πρόγραμμα πλοήγησης - browser, διαμόρφωση, κ.α.).
  • Analytical cookies (cookies ανάλυσης) που επιτρέπουν την ανώνυμη ανάλυση της συμπεριφοράς των χρηστών του Ιντερνέτ, επιτρέπουν την μέτρηση της δραστηριότητας του χρήστη και την ανάπτυξη προφίλ πλοήγησης για την βελτίωση των ιστότοπων.

Ως εκ τούτου, όταν έχετε πρόσβαση στον ιστότοπο μας, σύμφωνα με το Άρθρο 22 του Νόμου 34/2002 των Υπηρεσιών Κοινωνίας της Πληροφορίας, στην αναλυτική επεξεργασία των cookies ζητάμε τη συγκατάθεση σας για τη χρήση τους, με σκοπό να βελτιώσουμε τις υπηρεσίες μας. Χρησιμοποιούμε την υπηρεσία του Google Analytics για τη συλλογή ανώνυμων στατιστικών πληροφοριών όπως για παράδειγμα ο αριθμός των επισκεπτών στον ιστότοπο μας. Τα cookies που προστίθενται από την υπηρεσία Google Analytics διέπονται από τις πολιτικές απορρήτου του Google Analytics. Αν επιθυμείτε μπορείτε να απενεργοποιήσετε τα cookies από το Google Analytics.

Παρακαλούμε, σημειώστε ότι μπορείτε να ενεργοποιήσετε ή απενεργοποιήσετε τα cookies σύμφωνα με τις οδηγίες του προγράμματος πλοήγησης σας (browser).