Ταξίδι στο χρόνο με το Τραίνο της Καλαμπάκας (4ο Μέρος)

Περιεχόμενα 4ου μέρους | Δημοτικές εκλογές το 1925 στην Κοζάνη | Τα νταμπακαριά (Βυρσοδεψεία) | Ακρίδες στα χωράφια και στα ταμεία | Το κληροδότημα Παύλου Χαρίση

| Εκτέλεση τριών Φλωρινιωτών στην Κοζάνη |

Συνέχεια από το  3ο μέρος

Δημοτικές εκλογές στην Κοζάνη. Οκτώβριος 1925

Στις 25/10/1925 γίνονται οι δημοτικές εκλογές. Υποψήφιοι στο Δήμο Κοζάνη είναι, των μεν Ελευθεροφρόνων ο Αστέριος Τέρπου, των δε φιλελευθέρων ο Ν. Κουπαρούσος, φαρμακοποιοί και οι δύο. Υπάρχει και τρίτος υποψήφιος ο Κ. Γκουλέκας, χωρίς μεγάλες αξιώσεις όμως αφού θα λάβει μόνο 25 ψήφους. Δήμαρχος εκλέγεται ο Τέρπου με 3.223 ψήφους έναντι 1140 που έλαβε ο Ν. Κουπαρούσος ο οποίος μάλιστα δεν ήταν Κοζανίτης και το σύνθημα που κυριάρχησε ήταν “Δεν θέλουμε ξένο Δήμαρχο.” [1]

Εικόνα 1 Αστέριος Τέρπου.

Παρότι η διαφορά ήταν τεράστια υπήρξαν ενστάσεις από τον Κουπαρούσο για να χρειαστεί να επικυρώσουν τα δικαστήρια τη νίκη του Τέρπου. Υπήρξαν και πολλά στοιχήματα και οι νικητές έγραψαν πάνω στα χιλιάρικα τα ονόματά τους με την υποσημείωση “Ενθύμιον δημοτικών εκλογών 25/10/25. Επίσης ο Μάρκος Σαργκάνας τραυμάτισε σοβαρά στην κοιλιακή χώρα “δι’ αμφιστόμου μάχαιρας” τον επίστρατο Ζμοτίνη ο οποίος διέφυγε τον κίνδυνο. Μετά τη νίκη του Τέρπου οι οπαδοί του κάνοντας καζούρα στον Κουπαρούσο διακινούν το σλόγκαν: «Αν σ’ άρεσαν τα κόλιαντα να μας έρθεις και τα Σούρβα» υπονοώντας ότι αν ξανακατέβεις στις εκλογές θα πάθεις τα ίδια. [2]

 

Τα νταμπακαριά (Βυρσοδεψεία)

Εικόνα 2. Τα νταμπακαριά ή ταμπάκικα (βυρσοδεψεία)

 

Τα βυρσοδεψεία, τα ταμπάκικα ή «νταμπακαριά» όπως λέγονταν στην Κοζάνη ήταν αρκετά και όλα στις γειτονιές μέσα στην Πόλη. «Μαστίζουν» τους κατοίκους, με τη δυσωδία τους αφού η επεξεργασία τους γίνεται έξω από τα σπίτια και τα λύματα διαρρέουν τους δρόμους. Αξίζει να σημειωθεί ότι στα προϊόντα κατεργασίας των δερμάτων περιλαμβάνονταν και κόπρανα σκύλων. Παρότι υπήρξε απόφαση, από το 1923 ακόμα, να απομακρυνθούν από την Πόλη τα βυρσοδεψεία, αυτή η απόφαση καταστρατηγείται και πάει από παράταση σε παράταση. [3]

 «Ήταν μεγάλη η συντεχνία των Νταπάκιδων- Βυρσοδεψών στο παρελθόν και ήταν μέρος της τοπικής ιστορίας που εργαζότανε 1150 άτομα σε 60 Νταπακαριά μαζί και με τους πολλούς Τσαγκάρηδες σύνολον οικογενειών περίπου 5.000 ανθρώπων που εκτός της τοπικής αγοράς εξήγαν στο εξωτερικό δέρματα και παπούτσια.» Η Κοζάνη τους προηγούμενους αιώνες και μάλιστα από το 1750 είχε δημιουργήσει τις λεγόμενες συντεχνίες των επαγγελμάτων μία από αυτές η μεγαλύτερη, ήταν οι ασχολούμενοι με τα Νταμπακαριά. Οι βιοτεχνίες αυτές ήσαν περίπου 60. Μεγάλα και μικρά Νταμπακαριά που λειτουργούσαν και είχαν πολλούς εργαζομένους, ήταν μοναδικά σε όλη τη Δυτική Μακεδονία είχαν μεγάλη ανάπτυξη ήταν τα ποιο καλύτερα δέρματα και εξάγονταν στην κεντρική Ευρώπη μέσω των πραματευτάδων και ως εκ τούτο είχε εισροή χρήματος η Πόλης. [4]

Αναφέρεται, ίσως με μια δόση υπερβολής ότι παλιά στον 17ο και 18ο αιώνα δεν υπήρχε σπίτι στην Κοζάνη που να μην έχει εισόδημα από τη δραστηριότητα της κατεργασίας του δέρματος. Μέσα σ αυτούς είναι και πάρα πολλοί τσαγκάρηδες, αρβυλοποιοί και τσαρουχάδες όπου τα προϊόντα τους είναι φημισμένα σε όλη την Ελλάδα. Τα μετέπειτα χρόνια οι νέες τεχνολογίες και ο ανταγωνισμός φέρνουν κλεισίματα αλλά και πολλές συνενώσεις αυτών των βιοτεχνιών που πλέον απασχολούν εκατοντάδες εργαζόμενους η κάθε μία. Έτσι το 1938 έχουν μείνει μόνο 8 βιοτεχνίες κατεργασίας δέρματος (Νταμπακαριά).

Λέγεται μάλιστα ότι η αρχιτεκτονική της Κοζάνης έχει επηρεαστεί από αυτή τη δραστηριότητα ακόμα από τα χρόνια που αποτελούσε οικοτεχνία. Τα παλιά Κοζανίτικα σπίτια (κάποια σώζονται ως σήμερα) είχαν μεγάλα χαγιάτια για να κρεμούν οι «νταμπάκηδες»  τα δέρματα των ζώων προς αποξήρανση [5]

Εικόνα 3. Ένα από τα τελευταία βυρσοδεψεία αριστερά στην έξοδο προς τα Σέρβια

 

Ακρίδες στα χωράφια και στα ταμεία

Στην Περιοχή της Κοζάνης το Καλοκαίρι του 1925 “έπεσαν” ακρίδες που καταστρέφουν τις παραγωγές. Ο Δήμος ανέλαβε να τις καταπολεμήσει  αγοράζοντας μερικούς ντενεκέδες πετρέλαιο και προσλαμβάνοντας μερικούς εργάτες.  Ακρίδες όμως έπεσαν και στα ταμεία. Οι δημοτικοί σύμβουλοι μαζεύτηκαν στο φαρμακείο ενός συμβούλου και αφού κατέβασαν αρκετά λικέρ και μπύρες αποφάσισαν να φορολογήσουν τα χωράφια για να βγάλουν τα έξοδα που έκαναν για την καταπολέμηση της ακρίδας. Οι κάτοικοι αγανάκτησαν επειδή το Δημοτικό Συμβούλιο ενώ ξόδεψε λιγότερες από 2.000 δραχμές για την καταπολέμηση της ακρίδας, έβαλε φορολογία 300.000 δραχμές για να τα πληρώσουν οι “ακριδόπληκτοι” αγρότες.[6]

 

Το κληροδότημα Παύλου Χαρίση

Λίγο πριν τη δικτατορία του Παγκάλου ήρθε στο φως η υπόθεση του Κληροδοτήματος Παύλου Χαρίση. Ο Κοζανίτης, στην καταγωγή, Παύλος Χαρίσης που γεννήθηκε στη Βουδαπέστη το 1829 και πέθανε εκεί το 1902 άφησε ένα κληροδότημα με μεγάλη σημασία για την Κοζάνη. Ήταν εύπορος Κοζανίτης του εξωτερικού με μεγάλη περιουσία από την οποία άφησε τα ¾ στην Κοζάνη και τα υπόλοιπα στην Ελληνική Κυβέρνηση και στην Ελληνική κοινότητα της Βουδαπέστης.

Εικόνα 4. Παύλος Χαρίσης

 

Συγκεκριμένα άφησε ένα πολύ μεγάλο χρηματικό ποσό, σε χρυσές κορώνες, με τον όρο να δημιουργηθεί μία “Παμβιοτεχνική Σχολή” (Ένα είδος πρακτικού πανεπιστημίου) στην Κοζάνη. Λόγω των μεγάλων πολέμων που ακολούθησαν αυτό ξεχάστηκε και είχε εγκαταλειφθεί. Τελευταία ο τέως νομάρχης Κοζάνης, κ. Νίκος κομίζοντας και ένα ψήφισμα του Δημοτικού Συμβουλίου Κοζάνης, επισκέφτηκε τον πρωθυπουργό Μιχαλακόπουλο και μέσω των υπηρεσιών της Πρεσβείας στη Βουδαπέστη κατάφεραν να βρουν κάποια άκρη για το κληροδότημα.[7]

 

Εκτέλεση τριών Φλωρινιωτών στην Κοζάνη

Εικόνα 5. Τα δυο καφενεία της Φλώρινας που έγιναν στόχος δυναμιτιστών

 

Στις 14 Νοέμβρη του 1925 διαδραματίζεται ένα πολύ δυσάρεστο γεγονός στην Πόλη της Φλώρινας. Άγνωστοι ρίχνουν δυναμίτες (άλλα δημοσιεύματα κάνουν λόγο για βόμβες και άλλα για χειροβομβίδες), σε δυο καφενεία της Φλώρινας χωρίς ευτυχώς να υπάρξουν θύματα παρά μόνο τρεις τραυματίες.

Μετά από ανακρίσεις οι αρχές καταλήγουν ότι αυτό έγινε από Βούλγαρους- Κομιτατζήδες που είχαν αρχηγό τον Βούλγαρο Ίλαρχο Γερόφσκυ. Κατόπιν μαρτυριών ενοχοποιούν για υπόθαλψη και συνεργασία με τους Κομιτατζήδες 8 χωρικούς από τις γύρω της Φλώρινας Κοινότητες και τους δικάζουν στην Κοζάνη.

Εικόνα 6. Ο Ίλαρχος Γερόφσκυ

 

Τρεις εξ αυτών καταδικάζονται σε θάνατο και την επόμενη (14/12/1925) εκτελούνται στο «Γαλλικό» νεκροταφείο της Κοζάνης. Κανένας δεν ομολόγησε την ενοχή του αντίθετα μέχρι την τελευταία στιγμή έλεγαν ότι είναι αθώοι. Ο Βούλγαρος δικτάτορας Τσαγκώφ διαμαρτύρεται και θεωρεί άδικη την εκτέλεση η οποία κατά την άποψή του δεν έγινε βάσει πραγματικών στοιχείων αλλά για να τρομοκρατηθεί η Βουλγαρική, όπως τη θεωρεί, μειονότητα [8]

Πηγές

1. ΦΩΣ 29/10/1925
2. ΦΩΣ 22/11/1925
3. ΦΩΣ 15/8/1925
4. Σημειώσεις ενός Κοζανίτη: Τα εναπομείναντα Νταμπακαριά-Βυρσοδεψεία της Κοζάνης να διαμορφωθούν σε μουσεία - Πρωινός Λόγος Κοζάνη
5. ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ 6/6/1938
6. Ριζοσπάστης 13/7/1925
7. ΦΩΣ 10/8/1925
8. ΦΩΣ 22/12/1925

Εικόνες

1. ΦΩΣ 22/11/1925
2. Τα Ταμπάκικα του Βραχωριού στην Τουρκοκρατία
3. Σημειώσεις ενός Κοζανίτη: Τα εναπομείναντα Νταμπακαριά-Βυρσοδεψεία της Κοζάνης να διαμορφωθούν σε μουσεία - Πρωινός Λόγος Κοζάνη
4. https://gr.pinterest.com/pin/644085184180980723/
5. ΦΩΣ 22/11/1925
6. ΦΩΣ 22/11/1925

Συνεχίζεται….

Γράφει ο «Ο θερμαστής »

ΠΑΤΗΣΤΕ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ ΓΙΑ ΝΑ ΔΕΙΤΕ ΟΛΑ ΤΑ ΜΕΡΗ