«Προίκα στην Παιδεία, όχι στη Σοφία»

“Ατενίζοντας την πομπή – παρατηρεί η Ιταλίδα δημοσιογράφος – είχες την εντύπωση ότι ήταν αδύνατο να συμβαίνει στο 1962, στην εποχή που άνθρωποι ντυμένοι με στολή από αμίαντο βουτούν στο διάστημα για να φτάσουν στη Σελήνη. Ποιος όμως από την αριστοκρατία σκεπτόταν ότι θα μπορούσε κανείς να πατήσει στη Σελήνη; Υπό ορισμένες προϋποθέσεις ζει κανείς τόσο καλά πάνω στη Γη”!

Τις προϋποθέσεις βέβαια αυτές δεν τις διέθετε η πλειοψηφία του ελληνικού λαού… Η αθλιότητα, η υπανάπτυξη, η μετανάστευση μάστιζαν την ύπαιθρο, η στέρηση βασίλευε στις πόλεις. Ηταν μια εποχή δύσκολη και οδυνηρή, όμως παρ’ όλα αυτά γεμάτη ελπίδες:

Τα απελευθερωτικά κινήματα φούντωναν, πριν από τρία χρόνια έχει επικρατήσει η επανάσταση στην Κούβα, η αποικιοκρατία “ξεδοντιαζόταν”, το φιλειρηνικό κίνημα ήταν σε άνοδο στη δεκαετία του ’60. Και στην Ελλάδα; Τα ανάκτορα ανέβαζαν και κατέβαζαν κυβερνήσεις, οι σπουδαστές αγωνίζονταν για τη δωρεάν παιδεία και οι “καλοί” μαθητές έτρεμαν μήπως χάσουν κάποια κλάσματα στο βαθμό του ενδεικτικού τους, κάτι που θα τους στερούσε την υποτροφία (και οι γονείς τους θα ήταν υποχρεωμένοι να πληρώσουν όπως όλοι το χαράτσι για να μπορέσει να τελειώσει το παιδί τους το Γυμνάσιο). Οι μαθήτριες φορούσαν μαύρες ποδιές σαν καλόγριες, όμως έπαιρναν μέρος μαζί με τους φοιτητές στις κινητοποιήσεις για το 15%. “Προίκα στην παιδεία και όχι στη Σοφία” φώναζαν μπροστά στο Πανεπιστήμιο και “έπαιζαν κρυφτούλι και κυνηγητό” με τους αστυνομικούς στους δρόμους της πρωτεύουσας. Το λαϊκό κίνημα ήταν σε άνοδο και στις πλατείες όταν γίνονταν διαδηλώσεις, δημιουργούνταν λαοθάλασσες…

… Από το υστέρημα των πενομένων Ελλήνων

Η προικοδότηση της Σοφίας είχε προκαλέσει σκάνδαλο. Υπήρξε ένα από τα πιο πολυσυζητημένα θέματα της δεκαετίας του ’60, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό, προκάλεσε λαϊκή δυσαρέσκεια και κινητοποιήσεις που έφεραν σε πολύ δύσκολη θέση την κυβέρνηση Καραμανλή.

Ηδη, τον Οκτώβρη του 1959 δημοσιεύτηκε στον “Ανεξάρτητο Τύπο” ανοιχτή επιστολή του βουλευτή Ηλία Μπρεδήμα προς τον βασιλιά Παύλο όπου εξέφραζε το λαϊκό αίσθημα αλλά και την αγανάκτηση πολλών προσωπικοτήτων από διάφορες παρατάξεις.

“Θα μου επιτρέψετε, γράφει ο Μπρεδήμας, να προτάξω εις τον κατάλογον των αλογίστων πράξεων της σημερινής κυβερνήσεως το εγερθέν μόλις προ μηνός θέμα της προικοδοτήσεως της βασιλόπαιδος Σοφίας, που ευλόγως έχει συγκλονίσει όλα ανεξαιρέτως τα στρώματα της ελληνικής κοινωνίας, αδιακρίτως πολιτικής τοποθετήσεως. Δεν σας αποκρύπτω μάλιστα, ότι οι εκδηλώσαντες εντονότερα την εξέγερσιν των είναι οι θεωρούμενοι ως οι πλέον αφοσιωμένοι εις τον θρόνον και την δυναστεία. Παλαιοί στρατηγοί, ανώτατοι δικαστικοί λειτουργοί και εκπαιδευτικοί, παλαιοί πολιτευόμενοι και ανώτατοι δημόσιοι υπάλληλοι που έχουν δώσει εμπράκτως τας αποδείξεις ευλαβείας προς το δημόσιο χρήμα και τους νόμους του κράτους, με επλησίασαν, μου έστειλαν γράμματα ή μου τηλεφώνησαν, διά να με συγχαρούν με όλην την καρδιάν των διά τον πρόσθετον αγώνα μου προς περιφρούρησιν του χρήματος του λαού, εξ αφορμής της νέας ανοήτου σκέψεως της κυβερνήσεως (σ.σ. διάβαζε Φρειδερίκης) προς προικοδότησιν της βασιλόπαιδος από το υστέρημα των πενομένων Ελλήνων”. Στην ίδια επιστολή ο βουλευτής αναφέρεται ανάμεσα σε άλλα και στα περίφημα βασιλικά ιδρύματα της Φρειδερίκης: “Προκύπτει λοιπόν, γράφει, ότι ΕΚΑΤΟΝΤΑΔΕΣ ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΩΝ ΔΡΑΧΜΩΝ ΠΟΥ ΕΙΣΡΕΟΥΝ ΕΙΣ ΤΑ ΕΝ ΛΟΓΩ ΙΔΡΥΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΒΑΣΑΝΙΣΤΙΚΗΝ ΑΦΑΙΜΑΞΙΝ ΤΟΥ ΛΑΟΥ δαπανώνται με ανεξέλεγκτον διαχείρισιν”.

… Πολλές φτωχές κοπέλες δούλεψαν εκείνη την εποχή στα βασιλικά ιδρύματα για να συνεισφέρουν στην προίκα της “βασιλόπαιδος” και όπως μας διηγήθηκαν, το Μετοχικό Ταμείο Στρατού κόντεψε να… φαληρίσει αφού η Σοφία έπρεπε να πάρει, ως κόρη αρχιστρατήγου που ήταν ο Παύλος, την ανάλογη προίκα!

Είχαν προηγηθεί του γάμου οι εκλογές της βίας και νοθείας. Από το 1961 – 63 η χώρα βρισκόταν σε κατάσταση αναταραχής. Απεργίες, διαδηλώσεις, συγκρούσεις με την Αστυνομία ήταν στην ημερήσια διάταξη. Εργάτες, αγρότες, φοιτητές αλλά και άλλα στρώματα εργαζομένων είχαν ξεσηκωθεί ενάντια στην κυβέρνηση που προήλθε από το εκλογικό πραξικόπημα και ενάντια σ’ ολόκληρο το κατεστημένο, συμπεριλαμβανομένου και του μοναρχικού θεσμού (αφού όλοι ήξεραν ότι είχε ενεργητική συμμετοχή στην επικράτηση της κυβέρνησης Καραμανλή). Και βέβαια η ίδια αυτή κυβέρνηση ευγνωμονώντας τη βασιλεία, ανταπέδωσε με μεγάλη απλοχεριά τις βασιλικές ευεργεσίες, όπως τονίζει ο δημοσιογράφος Γιάννης Κάτρης στο βιβλίο του “Η γέννηση του νεοφασισμού στην Ελλάδα” (εκδόσεις “Παπαζήση”).

Το αστυνομικό κράτος βρισκόταν στις δόξες του και έκανε ό,τι μπορούσε για να καταπνίξει τη λαϊκή κινητοποίηση, αλλά μάταια…

Στις 15 Μαρτίου του 1962 η νόθα πλειοψηφία της Βουλής ψήφισε, ύστερα από απαίτηση της Φρειδερίκης, νόμο “περί συστάσεως προικός” για την πριγκίπισσα Σοφία. Το ποσό που επιβάρυνε το δημόσιο προϋπολογισμό ορίστηκε σε 300.000 δολάρια.

“Η προίκα όμως που πήρε η Σοφία δεν ήταν τίποτα μπροστά στα έξοδα – από δύο εκατομμύρια οκτακόσιες χιλιάδες δολάρια περίπου – που στοίχισαν οι τελετές του γάμου και μας παρουσίασαν στον υπόλοιπο κόσμο για μια ακόμα φορά σαν κράτος της Μπανανίας” επισημαίνει η δημοσιογράφος Σοφία Μαλτέζου στο βιβλίο της “Η εγγονή του Κάιζερ” (εκδόσεις “Ερμείας”). “Στις δύο τελετές, μία στην καθολική εκκλησία και μία στη Μητρόπολη, πήραν μέρος 32 βασιλιάδες και πρίγκιπες, 109 έκπτωτοι εστεμμένοι ή πρίγκιπες, 3.000 Ισπανοί αριστοκράτες. Η νύφη με τον πατέρα της πήγε στον καθολικό Αγιο Διονύσιο και μετά στην ορθόδοξη εκκλησία με μια χρυσή άμαξα που έσερναν έξι χρυσοντημένα άλογα. Για να στολιστούν οι δύο εκκλησίες χρησιμοποιήθηκαν 80.000 τριαντάφυλλα και γαρίφαλα…”.

(Η συγγραφέας του βιβλίου θυμίζει ότι την εποχή εκείνη οι άπορες κορασίδες έπαιρναν για προίκα από ένα χιλιάρικο!).

Την ίδια εποχή, θυμίζει επίσης ο Γιάννης Κάτρης, ένας γυμνασιάρχης ακριτικής περιοχής στη Βόρεια Ελλάδα απηύθυνε δραματική έκκληση προς το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών, επισημαίνοντας ότι “οι μαθηταί του Γυμνασίου κατέστησαν πραγματικοί σκελετοί εκ της πείνης”.

Θησαυροί σε βαλίτσες

Η περιγραφή των αλόγιστων εξόδων που έγιναν για το γάμο του αιώνα είναι γλαφυρή, όσο και οδυνηρή:

Για την εκμαίευση πλουσίων δώρων απλώθηκε ένα πυκνό και πιεστικό δίχτυ εντός και εκτός της Ελλάδος. Οργανώσεις, ιδρύματα, τράπεζες, οργανισμοί, σχολεία, ορφανοτροφεία, γηροκομεία, βρεφοκομεία, νοσοκομεία υποχρεώθηκαν να αποστείλουν δώρα. Ολοι επίσης οι προσκληθέντες γαλαζοαίματοι (έκπτωτοι και εν ενεργεία) εφοπλιστές, βιομήχανοι και άλλοι, εχάρισαν ένα πραγματικό βουνό από κοσμήματα και πολύτιμους λίθους. Η Αγγλίδα δημοσιογράφος κ. Ρεντ έγραψε ότι “τα δώρα που απεστάλησαν στους νεόνυμφους ήταν τόσα πολλά, ώστε να τους διατηρήσουν βαθύπλουτους σ’ όλη τους τη ζωή”. Μερικές εβδομάδες πριν από τους γάμους η βασίλισσα Φρειδερίκη με τη Σοφία πήγαν στο Παρίσι και στο Λονδίνο για “ψώνια”. Οταν γύρισαν, κάποιος αδιάκριτος δημοσιογράφος στο αεροδρόμιο είχε την υπομονή να μετρήσει 120 βασιλικές αποσκευές. Και επειδή έγινε θόρυβος στον Τύπο, εξεδόθη ανακοίνωση του βασιλικού αυλαρχείου που διευκρίνιζε ότι οι 120 βαλίτσες περιείχαν δώρα ομογενών (εφοπλιστών) του Λονδίνου προς τη μελλόνυμφη πριγκίπισσα.

“Αλλά η αφαίμαξη του ελληνικού προϋπολογισμού δεν περιορίστηκε μόνο στους γάμους του αιώνα”, υπογραμμίζει στη συνέχεια ο Γιάννης Κάτρης.

“Στις 11 Σεπτεμβρίου 1962 η κυβέρνηση αύξησε τη βασιλική χορηγία από 384.000 δολάρια το χρόνο σε 567.000 δολάρια. Θέσπισε επίσης ειδική χορηγία προς τον τότε διάδοχο Κωνσταντίνο: 83.600 δολαρίων το χρόνο. Οταν υπομνηστεί ότι την ίδια εποχή των “παχιών αγελάδων” για τη βασιλική οικογένεια, η κυβέρνηση απέρριπτε αιτήματα των λαϊκών τάξεων για αύξηση των καθηλωμένων αμοιβών τους κατά 10 – 20%, δεν είναι δύσκολο να εξηγηθεί το κύμα δυσφορίας που προκάλεσαν οι γενναιοδωρίες της Δεξιάς προς το παλάτι και η ερμηνεία της συναλλαγής που δόθηκε στις σχέσεις κυβέρνησης και θρόνου.

Και μιλάμε για μια από τις πιο φτωχές χώρες της Ευρώπης, αν όχι την πιο φτωχή ύστερα από τη λαίλαπα της Κατοχής και του εμφυλίου πολέμου…

Η σειρά του Παπανδρέου

Προίκα βέβαια δεν πήρε μόνο η Σοφία, ουσιαστικά δόθηκε και στον αδελφό της όταν παντρεύτηκε με την πριγκίπισσα της Δανίας Αννα Μαρία στις 18 Σεπτεμβρίου του 1964. Πάλι χρυσοποίκιλτες άμαξες, λιλιά, παράτες, αυλικοί, λακέδες και οι γνωστοί παράγοντες της Δεξιάς που πλαισιώνουν τους εκάστοτε ισχυρούς. Αρχιτέκτονας της φαμφάρας και πάλι η Φρειδερίκη που είχε μανία με την επίδειξη και ήθελε να αφήσει με το στόμα ανοιχτό την… Ευρώπη.

Οι δύο γάμοι της Σοφίας και του Κωνσταντίνου υπολογίζεται πως στοίχισαν στους Ελληνες φορολογούμενους εκατόν πενήντα εκατομμύρια δραχμές, όπως γράφει η Σ. Μαλτέζου στο βιβλίο της. Ο γάμος του Κωνσταντίνου Γλύξμπουργκ έγινε με έξοδα του δημοσίου, ύστερα από απόφαση της κυβέρνησης Παπανδρέου, που την εποχή εκείνη δεν ήθελε να χαλάσει το χατίρι των βασιλέων. Ατμόσφαιρα βυζαντινής χλιδής και μεγαλοπρέπειας για να εντυπωσιαστούν εστεμμένοι και μη, προσκεκλημένοι, σκανδαλώδεις επιδείξεις και μεγαλεία πάλι στην ημερήσια διάταξη!

Η όλη τελετή στη Μητρόπολη, σημείωνε η “Δημοκρατική Αλλαγή”, “καθώς και η πομπή που έγινε στη συνέχεια στους κεντρικούς δρόμους της πρωτεύουσας, χαρακτηρίζονται από έκτακτη λαμπρότητα και μεγαλοπρέπεια στην προσπάθεια των ανακτόρων να θαμπώσουν το λαό και να αναβιώσουν μακρινές μέρες κλέους και θάμπους…”

Την ίδια εποχή οι πολιτικοί κρατούμενοι που είχαν απομείνει στις φυλακές, μαράζωναν στα κελιά τους.

Είναι χαρακτηριστική μια έκκληση που είχαν απευθύνει με την ευκαιρία των επικείμενων γάμων οι τελευταίες πολιτικές κρατούμενες στην Παγκόσμια Δημοκρατική Ομοσπονδία Γυναικών, τις Ενώσεις Γαλλίδων, Ιταλίδων, την Ενωση Γυναικών Δανίας και την αγγλική επιτροπή για τη δημοκρατία στην Ελλάδα.

“Ζητάμε – έγραφαν – τη συμπαράστασή σας για την άσκηση πίεσης στην κυβέρνηση Παπανδρέου για να εκπληρώσει τις υποσχέσεις της, την κατάργηση των εκτάκτων μέτρων και ανελεύθερων νόμων, τον πλήρη εκδημοκρατισμό της χώρας μας, τον επαναπατρισμό των πολιτικών προσφύγων”.

ΠΗΓΗ: www.imerodromos.gr