Ο Κοζανίτης ιατροφιλόσοφος Γεώργιος Κ. Σακελλάριος
Δημοσιεύουμε, σε νεοελληνική απόδοση, αποσπάσματα από το βιβλίο του φιλολόγου Παναγιώτη Λιούφη Ιστορία της Κοζάνης, έκδοση 1924.
Κείμενο: Παναγιώτης Λιούφης
απόδοση στα νέα ελληνικά: Δημήτρης Τζήκας*
Γεώργιος Κ. Σακελλάριος
Γεννήθηκε στην Κοζάνη και πατέρας του ήταν ο Κωνσταντίνος Σακελλάριος· άκουσε κοντά στον Αμφιλόχιο και τον Καλλίνικο τα πρώτα γράμματα και ακολούθως σπούδασε φιλοσοφία στην Πέστη, όπου προσκολλήθηκε στο εμπορικό κατάστημα του θείου του Γεωργίου, έμαθε μάλιστα την Γαλλική, Λατινική και Γερμανική γλώσσα, με την επιμέλεια του παππού Ιωάννη και του Γεωργίου, που ήταν θείος του. Αργότερα, στρατολογήθηκε και τάχθηκε σημαιοφόρος του ελληνικού τάγματος, στο οποίο ήταν αρχηγός ο Λαουδών· αλλά, μετά τη διάλυσή του, ο Γεώργιος επέστρεψε στην Κοζάνη, όπου νυμφεύτηκε το 1788 την Αναστασία, θυγατέρα του ιατρού Δημ. Καρακάση, με την οποία απέκτησε γιο με το όνομα Κωνσταντίνος. Μετά από δυό χρόνια, απήλθε στο Βουκουρέστι, κοντά στον πεθερό του κι από εκεί, με δαπάνες αυτού και του επισκόπου Μποζαίου, μετέβη στη Βιέννη και σπούδασε μια εξαετία ιατρική, υπό διάσημους καθηγητές, όπως ο Ιωσήφ Πέτρος Φραγκ και ο πολύς Braun, γι’ αυτό και ο Σακελλάριος πρώτα ήταν Βραουνιστής και ύστερα έγινε εκλεκτικός. Κατά τον χρόνο των σπουδών του, μετέφρασε από τα Γαλλικά τους δύο τόμους της ανά την Ελλάδα περιηγήσεως του Αναχάρσιδος, συνέγραψε δε και αρχαιολογία, την οποία εξέδωσε στη Βιέννη το 1796.
Ο Κοζανίτης ιατροφιλόσοφος Γεώργιος Κ. Σακελλάριος
Μετά τις σπουδές, και αφού αναγορεύτηκε διδάκτωρ, επέστρεψε στο Βουκουρέστι, το 1796, και σχεδόν για ένα έτος διέτριψε ως έμμισθος υπίατρος του πεθερού του, που ήταν αρχίατρος στο νοσοκομείο Βραγκοβάνου. Στενοχωρούμενος όμως εκεί, ήρθε στην Κοζάνη, διέμεινε για μικρό διάστημα κι ύστερα μετέβη στη Νάουσα, όπου τον κάλεσαν ως γιατρό, κι από ‘κει στη Θεσσαλονίκη· μετά από αυτά, επανερχόμενος στην πατρίδα του, προσκλήθηκε στην Τσαρίτσανη, όπου απώλεσε τη σύζυγό του Αναστασία, που καταβλήθηκε από νόσο. Ο θάνατος της προσφιλούς συζύγου ανάγκασε τον Γεώργιο να εγκαταλείψει την πόλη και μετά από μικρή διαμονή στην πατρίδα εγκαθίσταται στην Καστοριά, με αδρότατο μισθό, αφού προσλήφθηκε από τους μπέηδες εκεί, έτυχε μάλιστα εξαίρετες τιμές λόγω της μεγάλης επιστημονικής αξίας του. Άκμαζαν εκείνους τους χρόνους τ’ Αμπελάκια, πόλη που διεξήγαγε σπουδαίο εμπόριο, και οι πρόκριτοι εκίνησαν πάντα λίθον για να προσληφθεί ο φημισμένος γιατρός. Μετά από πολλές ενέργειες των Αμπελακιωτών, ο Σακελλάριος άφησε την Καστοριά και προτίμησε τ’ Αμπελάκια, όπου έζησε απολαμβάνοντας εξαιρετικές τιμές.
Γεώργιος Σακελλάριος, Γεωργίου Σακελλαρίου ιατρού του εκ της Κοζάνης Ποιημάτια, Εν Βιέννη, 1817
Αλλά η φήμη του επεκτάθηκε παντού κι έφτασε μέχρι τ’ αυτιά του ισχυρού Ιμπραήμ πασά, που ήταν τότε διοικητής στο Μπεράτι και θαύμαζε τον άντρα· αυτός κάλεσε δίπλα του τον Σακελλάριο και δυό ακόμη Ιταλούς γιατρούς, υπό την εποπτεία του. Μετά από κάποια χρόνια, όταν εξέπεσε ο Ιμπραήμ, ο Γεώργιος, αφού δεν έβρισκε ευχάριστο να διαμένει μεταξύ Αλβανών, κι επειδή ποθούσε τον γιό και την μητέρα του Βοζίτσα, επέστρεψε στην πατρίδα και ήλθε σε δεύτερο γάμο (1805)· διάλεξε δε ως σύζυγο τη Μητιώ, θυγατέρα του φιλοσόφου ιερέα Χαρίσιου Μεγδάνη, η οποία ήταν από τις πρώτες στην καταγωγή και το κάλλος, ενώ την κοσμούσαν πλείστες φυσικές κι επίκτητες αρετές· η Μητιώ μετέφρασε και δυο κωμωδίες από τα Ιταλικά, επιγραφόμενες Πατρική αγάπη και Πανούργος χήρα, οι οποίες εκδόθηκαν στη Βιέννη. Η σύζυγος, φύσει αγχίνους, πνευματώδης και με παιδεία, έμαθε κοντά στον Σακελλάριο την ιατρική και την άσκησε μετά το θάνατό του, σώζοντας πολλούς ασθενείς και ευεργετώντας την κοινωνία. Απ’ αυτήν ο γιατρός απέκτησε έναν γιο, τον Παυσανία και δυο θυγατέρες, τη Βοζίτσα και την Χαρίκλεια. Αλλά ενώ περνούσε ήσυχα τη ζωή του στην γενέτειρα, ξαφνικά καλείται γιατρός στην αυλή του Αλή πασά, του παντοδύναμου τύραννου της Ηπείρου. Χωρίς να το θέλει, αναγκάστηκε να δεχθεί την πρόσκληση και μετέβη οικογενειακώς στα Γιάννενα, όπου ο Αλής τον υποδέχθηκε ευμενώς, επειδή τον είχε σ’ εκτίμηση· λυπηρό συμβάν όμως εκεί έκανε τη ζωή του γιατρού δύσκολη· ο γιος του Κωνσταντίνος, αφού έπαθε πλευρίτιδα, πέθανε κι άφησε τον πατέρα του απαρηγόρητο (απαραμύθητον). Όταν ο γιατρός Κυρίτσης έφυγε απ’ τη ζωή κι αποχώρησε ο ιατρός Φραγκ, ανιψιός του Ιωσήφ Φραγκ, ο Σακελλάριος έγινε αρχίατρος του τυράννου και σύμβουλος. Απολαμβάνοντας την εμπιστοσύνη του Αλή πασά, τάχθηκε μετά από λίγα χρόνια (1817) σύμβουλος και κηδεμόνας του Σαλή πασά, γιού του Αλή, που είχε διοριστεί διοικητής στο Βεράτι. Ο Σαλή πασάς ήταν τότε δεκατετράχρονος, και τίποτα δεν ήταν δυνατό να πράξει χωρίς τη συγκατάθεση του ιατρού Σακελλάριου, του Ιωάννη Καλογεράκη, που ήταν δάσκαλος στα Ελληνικά και τα Γαλλικά, και των Οθωμανών Άγο Βάσιαρη και Σελιχτάρη Μπόντα. Κατά τον αποκλεισμό του Βερατίου από τον σουλτανικό στρατό, ο Γεώργιος διέφυγε και κατέβηκε στην Κοζάνη. Τρεις μέρες μετά την κάθοδό του στην πατρίδα, ο Πασό-μπεης (Ισμαήλ πασάς), διερχόμενος από την πόλη μαζί με τον Χουσείν πασά, συμπεριέλαβε και τον Σακελλάριο ως γιατρό στο στρατόπεδο των Ιωαννίνων. Το 1828 προσελήφθη γιατρός στη Λάρισα,, δίπλα στον στρατάρχη Δερβίς πασά και στο στρατόπεδο της Αλαμάνας. Το 1829 βρίσκεται προσκολλημένος στον Σελιμ Μεχμέτ πασά στη Λάρισα. Τέλος, το 1835, διατελούσε γιατρός στο Μοναστήρι, δίπλα στον αρχιστράτηγο Χουσεΐν πασά Γκαβανατζόγλου· αφού έμεινε σ’ αυτόν για μικρό διάστημα επέστρεψε στην πατρίδα του (οίκαδε). Το 1836, ενώ διάβαζε, δαγκώθηκε από έντομο στον καρπό του δεξιού χεριού, κι εξαιτίας αυτού έπαθε οιδήματα στο πρόσωπο και το σώμα. Μετά από γενική αφαίμαξη και λουτρά απαλλάχτηκε λίγο, αλλά έγινε φιλάσθενος και τον Οκτώβριο του 1838, αφού κατελήφθη από τετράμηνη παραλυσία, σε ηλικία 73 ετών, απεβίωσε κι ετάφη στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου, στον περίβολο του ιερού ναού.
Γεώργιος Σακελλάριος, Γεωργίου Σακελλαρίου ιατρού του εκ της Κοζάνης Ποιημάτια, Εν Βιέννη, 1817
Ήταν δε άντρας σωματώδης, ψηλός, σκεπτικός και λακωνιστής, αλλά λίαν φιλόπονος και καθαρός στη γλώσσα. Συγγράφοντας ιστορίες των αξιολογώτερων νοσημάτων διατηρούσε συνεχή αλληλογραφία με τον ιατρό Φραγκ. Αν και βίωνε πλάνητα βίο, έγραψε τα εξής έργα:
1) Συνοπτική αρχαιολογία των Ελλήνων, την οποία συνέγραψε κι εξέδωσε το 1796, με προσφώνηση στονμεγάλο Μπάνο Αλέξανδρο Χαντζερή.
2) Ποιημάτια διάφορα, εκδοθέντα στη Βιέννη το 1817 από τον Ιωάννη Σνέιερ. Αυτά τα επαίνεσαν τρεις διάσημοι άνδρες, ο Πουκεβίλ, γνώριμος του Σακελλάριου από τα Γιάννενα, που προτιμούσε τα ποιήματά του παρά εκείνα του Χριστόπουλου, ο Κάρολος Ίκκεν (στη Γερμανική Λευκοθέα) και ο Θεόδωρος Κινδ, ο οποίος στα άσματα της νέας Ελλάδας αναφέρει κάποια βακχικά του Χριστόπουλου και αντιβακχικά του Σακελλάριου λέει συγκριτικά «Καθώς εν γένει η του Σακελλάριου Μούσα σπουδαιοτέρα εστί και εμφαντικωτέρα της του Χριστόπουλου, ούτως και η γλώσσα, καθ ην ποιεί, καθαρωτέρα εστί και ευγενεστέρα. Εν τω βιβλίω τούτω υπάρχουσιν ποιητικαί επιστολαί αυτού προς τον σοφόν ιατρόν Μιχαήλ Περδικάρη, και τις επιγραφόμενη επιστημών κρίσις.»
3) Πρώτος τόμος του νέου Αναχάρσιδος, τον οποίο μετέφρασε από τα Γαλλικά και εξέδωσε στη Βιέννη.
Ανέκδοτα είναι τα εξής
- Γενική και μερική ιστορία της Ελλάδος δεκαεξάτομη του Cousin de Spriaux, την οποία μετέφρασε στο Βεράτι από τα Γαλλικά. Απ αυτούς, 13 τόμοι είναι μεταφρασμένοι, οι δέκα σώζονται τέλειοι και ο 13ος ατελής, ο δε 11ος και 12ος χάθηκαν.
- Επιτομή γενικής Ιστορίας του Αββά Μιλότου εκ του Γαλλικού, τόμοι 2.
- Λεξικόν μονότομον εκ της καθ’ ημάς εις το αρχαίον Ελληνικόν ιδίωμα και τανάπαλιν, πεμφθέν προς τον Γεώργιον Γεννάδιον.
- Πρακτική παθολογία μονότομος εκ του Γερμανικού.
- Πρακτική παθολογία Hoffeland, δίτομος εκ του Γερμανικού· την ίδια μετέφρασε και ο Α. Γούδας εκ του Γαλλικού (Αθήνα 1847).
- Γενική Παθολογία μονότομος, ανωνύμου συγγραφέως.
- Χημική δίτομος, απ’ την οποία σώζεται μόνο ένας τόμος.
Ο Γεώργιος Σακελλάριος ήταν ιατρός και φιλόσοφος έξοχος, γι’ αυτό και ο Σταμάτιος ο Βεριαίος αποκαλεί τον άνδραιατροφιλόσοφο, και από το 1800 του αφιερώνει το εξής καρκινικό επίγραμμα:
«Ιάσαι γνώμη αιμοποτάμια ημών γ’ ιάσαι»
Νω (νόσον νόμον σοφός) σω άμα, ως σοφός νόμον νόσων ων»
Και τούτο, διότι ο Γεώργιος Σακελλάριος ήταν εξαιρετικός επιγραμματοποιός και τέτοια τ’ αγαπούσε.
Κοζάνη, ο σιδηροδρομικός σταθμός
*Ο Δημήτρης Τζήκας είναι δάσκαλος και ιστορικός.Εργάζεται στη δημόσια πρωτοβάθμια εκπαίδευση.
Πηγές
