Γιώργος Τσιάκαλος: "Ποτέ πια φασισμός” και σχολείο (άρθρο του Ομότιμου Καθηγητή Παιδαγωγικής ΑΠΘ στο περιοδικό της Βουλής)

Όμως σήμερα, κόμματα με χαρακτηριστικά ταυτόσημα με εκείνα των κομμάτων, που καταδικάστηκαν στη Δίκη της Νυρεμβέργης ως “εγκληματικές οργανώσεις”, έφτασαν να επηρεάζουν τα πολιτικά πράγματα σε πολλές χώρες της Ευρώπης.

Και στην Ελλάδα βλέπουμε ακόμη και σε σχολεία απόπειρες αναβίωσης της φασιστικής βίας.

Για την ερμηνεία του φαινομένου επιστρατεύονται οι οικονομικές και πολιτικές συνθήκες, που συμβάλλουν στην ακροδεξιά χειραγώγηση φοβισμένων ανθρώπων, παραλείπεται όμως σχεδόν παντελώς η σημασία της ναζιστικής ιδεολογίας στη στρατολόγηση κυρίως νέων ατόμων.

Μάλιστα, στην Ελλάδα ακούγεται συχνά η άποψη ότι οι Ναζί δεν έχουν ιδεολογία, “συνεπώς” δεν έχει νόημα η ενασχόληση με κάτι ανύπαρκτο.

Όμως ήδη το Δικαστήριο της Νυρεμβέργης ασχολήθηκε εκτεταμμένα με το θέμα αυτό και αποφάνθηκε ότι όσα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας διαπράχτηκαν από τους ναζί ήταν απόρροια της “εγκληματικής ιδεολογίας” τους.

Αργότερα αυτό “ξεχάστηκε” και η εξόντωση των Εβραίων, των Ρομά, των ομοφυλοφίλων, των αναπήρων και άλλων δεν καταγράφηκε στην κοινή μνήμη των ανθρώπων ως νομοτελειακή συνέπεια της ναζιστικής ιδεολογίας.

Η αμνησία αυτή, ιδιαίτερα στο χώρο της εκπαίδευσης, σήμαινε στην πράξη “αμνήστευση” της ναζιστικής ιδεολογίας.

Ρατσισμός ως κοσμοθεωρία και η ναζιστική ιδεολογία

Στη βάση της ναζιστικής ιδεολογίας δεν βρίσκεται η ιδεολογία του έθνους και ο αντίστοιχος εθνικισμός, που αναπτύχθηκαν στα μέσα του 19ου αιώνα, αλλά η κοσμοθεωρία του κόμητος Ντε Γκομπινό, την οποία ανέπτυξε στο “Δοκίμιο σχετικά με την ανισότητα των ανθρώπινων φυλών”.

Γραμμένο στα χρόνια αμέσως μετά την έκδοση του Κομμουνιστικού Μανιφέστου, είναι μια θεώρηση της Ιστορίας όχι ως πεπραγμένα μεγάλων προσωπικοτήτων, ούτε ως συγκρούσεις λαών και εθνών, ούτε ως διαρκείς ταξικοί αγώνες - είναι τα επιτεύγματα των άνισων φυλών και οι πόλεμοί τους.

Για τον Ντε Γκομπινό η φυλή είναι μια βιολογική οντότητα με ιδιαίτερα εξωτερικά αλλά και πνευματικά, γλωσσικά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά. Στο πλαίσιο αυτό, οι υψηλοί πολιτισμοί, όπως είναι εκείνος των Αρχαίων Ελλήνων, είναι απόρροια της ανωτερότητας της φυλής, ενώ η παρακμή τους είναι αποτέλεσμα επιμειξιών, που οδηγούν στην καταστροφή της “καθαρής φυλής”.

Πρόκειται για ανορθολογισμό, ο οποίος έφτασε στο απόγειό του αργότερα από τον Εθνικοσοσιαλισμό. Από τους Ναζί η φυλή χαρακτηρίζεται πια “βιολογική μονάδα”, ενώ το άτομο θεωρείται υποσύστημά της με καθορισμένους από τη φύση ρόλους.

Στην αντίληψη αυτή οποιαδήποτε απόκλιση ενός ατόμου από την “κανονικότητα” (αναφορικά με εξωτερικά γνωρίσματα ή κοινωνική συμπεριφορά) θεωρείται “αρνητική μετάλλαξη”, “τερατογέννεση” ή “αρρώστεια”, που με σκοπό την προστασία της φυλής πρέπει να εξαλειφθεί (κατά κανόνα με εξόντωση του φορέα του).

Με την ίδια λογική χαρακτηρίζονται θανάσιμος κίνδυνος οι επιμειξίες, “έκφυλα” τα αποκλίνοντα καλλιτεχνικά έργα ,

απειλή για την επιστήμη της ανώτερης φυλής οι επιστημονικές θεωρίες ατόμων άλλων φυλών (π.χ. η “απαράδεκτη” θεωρία της σχετικότητας του “Εβραίου Αϊνστάιν”).

Ως επακόλουθο των παραπάνω θεσπίζονται σχετικοί απαγορευτικοί νόμοι και ακολουθούν διώξεις και φυσική εξόντωση όσων σχετίζονται με την απειλή για τη φυλή.

Ειδικά στους Εβραίους προσδίδεται η “βιολογική ιδιότητα” της πλήρους προσαρμοστικότητας στα εξωτερικά χαρακτηριστικά άλλων φυλών, γεγονός που τους κάνει να μην είναι αναγνωρίσιμοι, και, συνεπώς, ικανούς να καταστρέφουν τις άλλες φυλές. Απ' αυτό συνάγεται ότι για την προστασία της ανώτερης φυλής επιβάλλεται η “τελική λύση”, δηλαδή η πλήρης εξόντωση των Εβραίων.

Κανένα, λοιπόν, από τα εγκλήματα των Ναζί δεν ήταν τυχαίο, ήταν απόρροια της ναζιστικής ιδεολογίας.

Η ναζιστική ιδεολογία και η εγκληματική οργάνωση “Χρυσή Αυγή”

Αναρωτιέται κανείς, αν ο ανορθολογισμός εκείνης της εποχής, που γοήτευσε και παρέσυρε στο έγκλημα αμέτρητους ανθρώπους, μπορεί να απευθύνεται και σήμερα στους νέους, παρά τα όσα γνωρίζουμε. Η απάντηση είναι καταφατική.

Σε ένα κείμενο διδασκαλίας στα ιδεολογικά μαθήματα της “Χρυσής Αυγής” με τίτλο “Άτομο και Φυλή” (δημοσιευμένο στην επίσημη ιστοσελίδα της στις 24 Ιανουαρίου 2013) αναφέρεται σχετικά:

“Γνωρίζουμε ότι τα άτομα έρχονται και παρέρχονται. Δεν συμβαίνει το ίδιο όμως και με τις φυλές. Και τούτο γιατί η φυλή, αν παραμείνει καθαρή, χωρίς δηλαδή επιμειξίες, δεν πεθαίνει ποτέ (εκτός της περίπτωσεως της γενοκτονίας), αλλά διατηρεί εν χρόνω όλες τις προγονικές ιδιότητες αναλλοίωτες. Γι αυτό κι εμείς οι εθνικιστές δίνουμε ανεπιφύλακτα προβάδισμα στη φυλή έναντι του μεμονωμένου ατόμου, καθότι βιολογική μονάς είναι η φυλή και όχι το άτομο. (...) Από τη βιολογική βάση της αθανασίας της φυλής, σε αντιδιαστολή με την θνητότητα των ατόμων που την απαρτίζουν, έπεται και η υποχρέωση των ατόμων να θυσιάζονται για τη φυλή”.

Με αφετηρία την παραπάνω θεώρηση, η “Χρυσή Αυγή”

διακρίνει τον δικό της φυλετικό εθνικισμό από την άποψη περί έθνους ακόμη και των δεξιών κομμάτων, απορρίπτει τη δικαιοσύνη των ανθρώπων αντιτάσσοντας σ' αυτήν “το νόμο της φύσης”, υιοθετεί την αρχή του Φύρερ και καταπολεμά τη δημοκρατία, αυτοπαρουσιάζεται ως υπερασπιστής της καθαρότητας της φυλής και γι' αυτό διεκδικεί το δικαίωμα στη βία ενάντια σε “αλλόφυλους”.

Όλες οι πράξεις, για τις οποίες καταδικάστηκαν τα στελέχη της το 2020, ήταν αποτέλεσμα της εγκληματικής ιδεολογίας της.

Σχολείο και φασισμός

Από αμέτρητες συζητήσεις σε τάξεις σχολείων γνωρίζουμε την καταλυτική σημασία και θετική επίδραση, που έχει η αποκάλυψη του εγκληματικού χαρακτήρα της ναζιστικής ιδεολογίας στην κατανόηση τόσο των ναζιστικών εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας όσο και του γεγονότος ότι παρόμοια εγκλήματα επαναλαμβάνονται και σήμερα σε βαθμό ανάλογο με τη δύναμη που αποκτούν οι φορείς της. Τι περισσότερο χρειάζεται για να κατανοήσουμε ότι το σχολείο, ως θεσμός καλλιέργειας του ορθού λόγου, επιβάλλεται να προσανατολιστεί ανάλογα, για να ανταποκριθούμε αποτελεσματικά στην έκκληση “ποτέ πια φασισμός”;

 

(Άρθρο του Γιώργου Τσιάκαλου, Ομότιμου Καθηγητή Παιδαγωγικής ΑΠΘ στο το περιοδικό της Βουλής)