Η απολιγνιτοποίηση της ευκαιρίας και του επαναπροσδιορισμού (Γράφει ο Τάσος Ταρατσίδης)
Το κυβερνητικό πλάνο για την απόσυρση του λιγνίτη από τη Δυτική Μακεδονία φαίνεται να αφήνει την τοπική κοινωνία δυσαρεστημένη.
Η προεκλογική περίοδος αναδεικνύει νέα ερωτήματα για τον τόπο και την μεταλιγνιτική εποχή.
Μετράμε πέντε χρόνια περίπου από την ανακοίνωση της απολιγνιτοποίησης της χώρας που εξήγγειλε ο Κυριάκος Μητσοτάκης μέσω του βήματος του ΟΗΕ, έτσι ώστε η χώρα να ευθυγραμμιστεί με τους Ευρωπαϊκούς στόχους για <<κλιματικά ουδέτερη οικονομία>> έως το 2050. Το κυβερνητικό πλάνο απαιτεί την απόσυρση του λιγνίτη από την Ελλάδα το αργότερο μέχρι το 2028. Τελευταία μεγάλη εξέλιξη για την απολιγνιτοποίηση αποτελεί η έγκριση δεκατεσσάρων <<πράσινων>> δράσεων που αντιστοιχούν στο 36% του συνολικού προϋπολογισμού του Σχεδίου Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης, που αποτελεί και το master plan της κυβέρνησης για την απολιγνιτοποίηση.
Επιπτώσεις απολιγνιτοποίησης
Ορθά κανείς υποθέτει πως η Δυτική Μακεδονία και η Πελοπόννησος θα πληγούν περισσότερο από την απολιγνιτοποίηση, καθώς αμφότερες βασίζουν την οικονομική του ευμάρεια στην λιγνιτική παραγωγή τα τελευταία περίπου 60 χρόνια. Ειδικότερα, στα παρακάτω αποτελέσματα κατέληξε έρευνα του ΙΟΒΕ εκτιμώντας τις επιπτώσεις της απολιγνιτοποίησης μέχρι το 2028.
Αξίζει να σημειωθεί πως η πορεία της Δυτικής Μακεδονίας, από άποψη τιμών ΑΕΠ, τα τελευταία χρόνια είναι καθοδική. Το παραπάνω αποτελεί ένα από τα κεντρικά επιχειρήματα της κυβέρνησης, ώστε να προβεί σε μια τόσο ριζική αλλαγή. Πιο συγκεκριμένα, το ΣΔΑΜ αναφέρει πως η κοινωνικοοικονομική κατάσταση στην οποία βρίσκεται σήμερα η Δυτική Μακεδονία οφείλεται στη <<μονόπλευρη εστίαση στη λιγνιτική δραστηριότητα, σε βάρος άλλων οικονομικών δραστηριοτήτων, αλλά και στην έλλειψη σχεδιασμού ενός νέου ισορροπημένου και βιώσιμου, αναπτυξιακού προτύπου.>>
(πηγή: ΕΛΣΤΑΤ)
Προβλήματα κυβερνητικού πλάνου και προτάσεις
Παρά ταύτα το κυβερνητικό πλάνο, για πολλούς δεν αποτελεί μια ολοκληρωμένη λύση. Ειδικότερα, ο Λευτέρης Ιωαννίδης, πρώην δήμαρχος της Κοζάνης και νυν δημοτικός σύμβουλος, αναφέρει πως η απολιγνιτοποίηση πάντα ήταν θέμα χρόνου, δηλαδή όλοι ξέραμε πως κάποια στιγμή θα έρθει, το θέμα είναι πως δεν υπήρχε ένα πλάνο προσαρμογής. Πιο συγκεκριμένα, αναφέρθηκε στις τιμές του λιγνίτη ανα μεγαβατώρα που διαχρονικά σταθερά ανέβαιναν, με την τριετία 2010-2013 να αποτελεί την χειρότερη. Στον παρακάτω πίνακα αναγράφονται οι τιμές του λιγνίτη (ευρώ ανα μεγαβατώρα) για το 2012, όπου φαίνεται πως ο ελληνικός λιγνίτης είναι εξαιρετικά ακριβός, σε σύγκριση με άλλες χώρες που βασίζονται ιδιαίτερα σε αυτόν.
(Πηγή: Booz&Go)
Σχετικά με την χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) ο Ιωαννίδης θεωρεί πως μπορούν να αποφέρουν κέρδη στην τοπική κοινωνία, με επιφύλαξη πάντα στην διαδικασία μετάβασης στις ΑΠΕ. Αναφορικά με το ιδεατό πλάνο για την απολιγνιτοποίηση, ο πρώην δήμαρχος θέλει ένα πιο συγκεντρωτικό πλάνο, όπου η τοπική κοινωνία κατόπιν μιας σειράς διαλόγων θα καταλήξει στο ποιο θέλει να είναι το μέλλον της περιοχής. Στα λόγια του, η περιοχή χρειάζεται ένα rebrand, ποια θα είναι όμως η ταυτότητά της θα πρέπει να το αποφασίσουν οι πολίτες και οι τοπικοί φορείς, έτσι ώστε να προκύψει ένα κοινό πλάνο για την μετάβαση του τόπου στην πράσινη οικονομία και να υπάρξουν κοινές διεκδικήσεις προς αυτό το πλάνο. Το παραπάνω, η έλλειψη δηλαδή της γνώμης της τοπικής κοινωνίας αποτελεί και ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα του κυβερνητικού master plan για τον Ιωαννίδη, ενώ προτείνει να δοθεί έμφαση σε τοπικούς φορείς επιχειρηματικότητας, να δημιουργηθεί χώρος και κίνητρα για επενδύσεις στην περιοχή.
Ο δεύτερος συνεντευξιαζόμενος είναι ο Νικόλαος Μαντζαρης, συνιδρυτής του Greentank, μιας ΜΚΟ που στα λόγια του ίδιου αποτελεί <<Περιβαλλοντική δεξαμενή σκέψης>> και είναι μέλος της επιτροπής που ελέγχει τα έργα στα οποία θα δοθεί η χρηματοδότηση για την απολιγνιτοποίηση που ανέρχεται σε 1,6 δισεκατομμύρια ευρώ. Ο ίδιος αναφέρει πως παρά το γεγονός πως η διαδικασία της απόσυρσης του λιγνίτη άργησε να ξεκινήσει, το κυβερνητικό πλάνο χρειάζεται κάποιες αλλαγές. Πιο συγκεκριμένα, είπε πως η ανάγκη για ένα πιο συμμετοχικό πλάνο, δηλαδή με περισσότερη εκπροσώπηση της κοινωνίας πολιτών και των νέων, δεν αποτελεί απλώς ζήτημα δημοκρατίας αλλά και έναν από τους κανόνες του Σχεδίου Δίκαιης Μετάβασης. Επίσης θεωρεί πως θα πρέπει να αλλάξει η ιεράρχηση στη χρήση των πόρων. Ειδικότερα, αναφέρει πως θα πρέπει δοθεί περισσότερο βάρος στις ενεργειακές κοινότητες πολιτών, που μέσω έργων ΑΠΕ προσπαθούν να καλύψουν τις ανάγκες τους για ηλεκτρικό ρεύμα. Καθώς και στην εξοικονόμηση ενέργειας, που αποτελεί <<το πιο ισχυρό όπλο απέναντι στην αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης>> και τέλος στους νέους, καθώς η φυγή τους από τις λιγνιτικές περιοχές αποτελεί το μεγαλύτερο πρόβλημα που καλείται να αντιμετωπίσει η απολιγνιτοποίηση.
Η επόμενη ημέρα
Το ζήτημα της απόσυρσης του λιγνίτη φαίνεται πως θα απασχολεί την τοπική κοινότητα για αρκετό καιρό ακόμα. Διαχρονικά ο τόπος απέφευγε να απαντήσει στο ερώτημα του τι θα γίνει μετά το λιγνίτη, όμως σήμερα οι συνθήκες επιβάλλουν το άνοιγμα ενός τέτοιου διαλόγου, καθώς δεν υπάρχει πλέον το χρονικό πλαίσιο για περαιτέρω καθυστέρηση. Το κυβερνητικό πλάνο για την απόσυρση του λιγνίτη φαίνεται να αφήνει πολλούς φορείς δυσαρεστημένους, αλλά σαφώς θα πρέπει να αποτελέσει την αρχή για ένα διάλογο όπου η τοπική κοινότητα θα αποφασίσει το μέλλον της Δυτικής Μακεδονίας και θα δημιουργήσει ένα πλάνο για μια απολιγνιτοποίηση που θα επαναπροσδιορίσει τον τόπο σε κάτι καινούργιο, καλύτερο και πράσινο.
