Νέα έκθεση / Από το κακό στο χειρότερο η Ελευθερία του Τύπου στην Ελλάδα

Στην διαπίστωση ότι η Ελλάδα αντιμετωπίζει μια κρίση ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης ως αποτέλεσμα ενεργειών και παραλείψεων της ελληνικής κυβέρνησης, που απειλούν τη δημοκρατία

και το κράτος δικαίου, προχωρά το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων σε έκθεσή του που δόθηκε σήμερα στη δημοσιότητα.

Η έκθεση συνολικά 101 σελίδων, «Από το κακό στο χειρότερο: Η επιδείνωση της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα», καταγράφει το εχθρικό περιβάλλον για τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης και τους δημοσιογράφους από την ανάληψη των καθηκόντων της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας τον Ιούλιο του 2019, συμπεριλαμβανομένης της παρενόχλησης, του εκφοβισμού, της παρακολούθησης και των καταχρηστικών αγωγών (SLAPP), τα οποία συμβάλλουν στην αυτολογοκρισία και «παγώνουν» την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης.

Διαβάστε επίσης: Ρεπόρτερ χωρίς Σύνορα – ελευθερία των ΜΜΕ / Τελευταία η Ελλάδα στην ΕΕ και το 2024

Το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων διαπίστωσε επίσης τη χρήση κρατικών κονδυλίων για να επηρεαστεί η κάλυψη και τη συντακτική επιρροή στα δημόσια μέσα ενημέρωσης, επιδεινώνοντας περαιτέρω αυτό το κλίμα. Οι συνθήκες αυτές υπονομεύουν την ελευθερία της έκφρασης και το δικαίωμα του κοινού στην ενημέρωση, όπως τονίζει.

«Οι διάχυτοι και εσκεμμένοι περιορισμοί στη δημοσιογραφία στην Ελλάδα δημιουργούν ένα περιβάλλον στο οποίο η κριτική δημοσιογραφία καταπνίγεται και η αυτολογοκρισία γίνεται ο κανόνας», δήλωσε ο Hugh Williamson, διευθυντής Ευρώπης και Κεντρικής Ασίας στο Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. «Η ΕΕ πρέπει να αναγνωρίσει ότι αυτό αποτελεί σοβαρή απειλή για τις δημοκρατικές αξίες και το κράτος δικαίου και να πιέσει την Αθήνα να αλλάξει πορεία», προσθέτει.

Η έρευνα βασίζεται σε συνεντεύξεις με 26 δημοσιογράφους από διάφορα μέσα ενημέρωσης, καθώς και με ακαδημαϊκούς, νομικούς και ειδικούς των μέσων ενημέρωσης. Η Human Rights Watch μίλησε με δημοσιογράφους που εργάζονται σε έντυπα, ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης, τηλεόραση και ραδιόφωνο, για δημόσια, ιδιωτικά και ανεξάρτητα μέσα, με ξένους ανταποκριτές και ελεύθερους επαγγελματίες. Λίγοι δημοσιογράφοι ήταν πρόθυμοι να μιλήσουν επώνυμα, φοβούμενοι αντίποινα. Η οργάνωση ανέλυσε επίσης εκθέσεις και άλλα έγγραφα και συμβουλεύτηκε τους σχετικούς φορείς.

Όπως σημειώνεται, το τοπίο των μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται από ένα καθεστώς υψηλής συγκέντρωσης αναφορικά με την ιδιοκτησία των ΜΜΕ, με λίγα ισχυρά άτομα δηλαδή να ελέγχουν πολλά μέσα ενημέρωσης. Πολλοί από αυτούς μάλιστα έχουν δεσμούς με το κυβερνών κόμμα.

ΜΜΕ στην Ελλάδα: Εχθρικό περιβάλλον και πιέσεις από την κυβέρνηση

Είκοσι δύο δημοσιογράφοι περιέγραψαν ένα όλο και πιο εχθρικό περιβάλλον για την εργασία τους, ενώ έξι ανέφεραν συγκεκριμένες περιπτώσεις παρενόχλησης από υψηλόβαθμους κυβερνητικούς αξιωματούχους που σχετίζονται με το ρεπορτάζ τους.

Ένας ανεξάρτητος ξένος ανταποκριτής δήλωσε στο HRW: «Τώρα σκέφτομαι να εγκαταλείψω τη χώρα. Με πραγματικό τρόπο. Απλώς δεν βλέπω τον λόγο να υποβάλλω τον εαυτό μου σε αυτό το επίπεδο άγχους. Οι ιστορίες έχουν σημασία, αλλά το επίπεδο της βίας φαίνεται να έχει χειροτερέψει».

Επίσης, δημοσιογράφος με πάνω από 25 χρόνια εμπειρίας σε ένα μεγάλο ελληνικό ιδιωτικό τηλεοπτικό κανάλι δήλωσε: «Αυτό που λες στην τηλεόραση είναι τόσο ελεγχόμενο που δεν έχεις καμία ελευθερία. Ο έλεγχος γίνεται από αυτούς που βρίσκονται ψηλά….. Τα πάντα ελέγχονται. Τι θα πεις, πώς θα το πεις».

Ελευθερία του Τύπου στην Ελλάδα: Το σκάνδαλο Predator και το καθεστώς φόβου

Η οργάνωση υπογραμμίζει πως η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας κατηγορείται πως χρησιμοποίησε κατασκοπευτικό λογισμικό Predator για να στοχεύσει, μεταξύ άλλων, δημοσιογράφους, με αποτέλεσμα να ξεσπάσει ένα μεγάλο σκάνδαλο παρακολούθησης.

Επτά από τους δημοσιογράφους ανέφεραν ότι είχαν αποδείξεις ή ισχυρές υποψίες για κρατική παρακολούθηση, είτε με πιο «παραδοσιακά» μέσα, όπως οι υποκλοπές, είτε με τη στοχοποίηση με παράνομο κατασκοπευτικό λογισμικό.

Αυτό εγείρει σοβαρές ανησυχίες για την προστασία της ιδιωτικής ζωής και την ελευθερία της έκφρασης και κινδυνεύει να περιορίσει τα ρεπορτάζ, καθώς τόσο οι πηγές όσο και οι δημοσιογράφοι φοβούνται για την ασφάλειά τους, σύμφωνα με την οργάνωση.

Ο Σταύρος Μαλιχούδης, ένας ανεξάρτητος ερευνητής δημοσιογράφος που ανακάλυψε το 2021 ότι η ελληνική υπηρεσία πληροφοριών τον κατασκόπευε, δήλωσε: «Για πολλούς μήνες βρισκόμουν υπό καθεστώς φόβου. Με το φόβο να συναντήσω ανθρώπους, τις πηγές μου, και να τους εκθέσω. Μου πήρε πολύ χρόνο για να απεμπλακώ από αυτό που συνέβη και να αρχίσω να κάνω ξανά ρεπορτάζ».

Humans Right Watch: Αδικαιολόγητη επιρροή της ελληνικής κυβέρνησης σε ΕΡΤ και ΑΠΕ-ΜΠΕ

Το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων διαπίστωσε επίσης ότι η κυβέρνηση είχε ασκήσει αδικαιολόγητη επιρροή στα κρατικά μέσα ενημέρωσης, όπως η ΕΡΤ και το Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων (AMNA), υπονομεύοντας την ανεξαρτησία τους. Η κυβέρνηση χρησιμοποίησε επίσης κρατικά διαφημιστικά κονδύλια για να ευνοήσει φιλοκυβερνητικά μέσα.

Μια άλλη σημαντική ανησυχία είναι η χρήση του νομικού συστήματος κατά των δημοσιογράφων, κυρίως μέσω καταχρηστικών αγωγών, συχνά γνωστών ως SLAPPs (Strategic Lawsuits Against Public Participation). Οι αγωγές που κατέθεσε ο Γρηγόρης Δημητριάδης, ανιψιός του Έλληνα πρωθυπουργού και πρώην υψηλόβαθμο κυβερνητικό στέλεχος, εναντίον δημοσιογράφων που αναφέρθηκαν στο σκάνδαλο των παρακολουθήσεων, αποτελούν παράδειγμα αυτής της τάσης, σύμφωνα με την οργάνωση.

Επιπλέον, ενώ πρόσφατες τροποποιήσεις αποποινικοποίησαν την «απλή δυσφήμιση» (διάδοση ενός γεγονότος, ακόμη και αν είναι αληθινό, που μπορεί να είναι προσβλητικό), οι νόμοι εξακολουθούν να δημιουργούν ποινική ευθύνη για «εξύβριση» και «συκοφαντική δυσφήμιση».

Το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων διαπίστωσε επίσης ένα μοτίβο προσπαθειών από την κυβέρνηση και άλλες αρχές να υπονομεύσουν τη λογοδοσία. Αυτό περιλαμβάνει την επίκληση της εθνικής ασφάλειας για την παρεμπόδιση της αποκάλυψης πληροφοριών που σχετίζονται με το σκάνδαλο παρακολούθησης, τη διερεύνηση των πληροφοριοδοτών και την απροθυμία δημοσιοποίησης λεπτομερειών σχετικά με τη διανομή των δημόσιων διαφημιστικών κονδυλίων στα μέσα ενημέρωσης.

Ελευθερία του Τύπου: Διεθνής ανησυχία για την δημοσιογραφία στην Ελλάδα

Επιπλέον, όπως αναφέρει η έκθεση, υπάρχει αυξανόμενη διεθνής ανησυχία για την κατάσταση της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα, μεταξύ άλλων στον Παγκόσμιο Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα (RSF), όπου η Ελλάδα κατατάσσεται σταθερά στις τελευταίες θέσεις μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ.

Τον Φεβρουάριο του 2024, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε ψήφισμα που εξέφραζε σοβαρές ανησυχίες για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και το κράτος δικαίου στην Ελλάδα. Οι εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το κράτος δικαίου έχουν επίσης εκφράσει ανησυχίες για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης στη χώρα, αν και μέχρι στιγμής δεν έχουν αναγνωρίσει τη σοβαρότητα της καταπίεσης των μέσων ενημέρωσης και τον συστημικό χαρακτήρα της.

Το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων μοιράστηκε τα ευρήματα της έρευνάς του με την κυβέρνηση, τις αρμόδιες αρχές και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, και οι απαντήσεις τους συνοψίζονται στην έκθεση και είναι διαθέσιμες πλήρως στο διαδίκτυο.

Ενώ η κυβέρνηση έχει επισημάνει ορισμένες πρωτοβουλίες που αποσκοπούν στη βελτίωση της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης, δεν είναι σαφές αν οι ενέργειες αυτές θα οδηγήσουν σε ουσιαστική αλλαγή. Η συνολική απάντηση της κυβέρνησης υπερασπίζεται σε μεγάλο βαθμό την υφιστάμενη κατάσταση και υποβαθμίζει τη σοβαρότητα των προβλημάτων που κατέγραψε η Human Rights Watch.

Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης απέρριψε, για παράδειγμα, το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, λέγοντας ότι το κράτος δικαίου της χώρας είναι «ισχυρότερο από ποτέ» και ότι «η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια βρέθηκε συχνά στο επίκεντρο συκοφαντιών» ως απάντηση στις επικρίσεις για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων από την κυβέρνησή του.

Η Ελλάδα έχει σαφείς διεθνείς υποχρεώσεις για την προάσπιση της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης και του κράτους δικαίου, αρχές που κατοχυρώνονται στο ίδιο της το σύνταγμα καθώς και στις θεμελιώδεις αξίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που κατοχυρώνονται στις συνθήκες της ΕΕ. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει την ευθύνη να διασφαλίσει ότι η Ελλάδα ως κράτος μέλος τηρεί αυτές τις δεσμεύσεις και αντιμετωπίζει τις παραβιάσεις της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης.

«Η απορριπτική απάντηση της ελληνικής κυβέρνησης στη νόμιμη κριτική του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου υποδηλώνει ότι απαιτείται ισχυρότερη δράση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή», δήλωσε ο Williamson. «Ειδικότερα, η Επιτροπή και η ΕΕ στο σύνολό της πρέπει να παρακολουθούν προσεκτικά την κατάσταση και να διασφαλίσουν ότι θα σημειωθεί πραγματική πρόοδος όσον αφορά την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα και ότι θα διατηρηθούν οι βασικές δημοκρατικές αξίες».

 ΠΗΓΗ: https://tvxs.gr/