Νόμος για την Απολιγνιτοποίηση – Γόρδιος Δεσμός για τη Δυτική Μακεδονία (γράφει ο ΧΡΗΣΤΟΣ Γ. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ)
Εισαγωγή: Ψηφίστηκε εσπευσμένα στις 9-12-2021 ο νέος νόμος για την απολιγνιτοποίηση, ενώ η χώρα μας είναι «πρωταθλήτρια» της Ε.Ε-27 στη μεγαλύτερη χονδρική τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας (Η.Ε.) από τον ΑΥΓ 2021 μέχρι σήμερα, με τις αυξημένες τιμές του φυσικού αερίου (φ.α.).
Με το νέο νόμο ιδρύεται μια κεντρική γραφειοκρατική υπηρεσία ιδιωτικού δικαίου, η Μετάβαση ΑΕ, που θα διαχειριστεί δημόσιο χρήμα, με παρακλάδια την Ειδική Υπηρεσία Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης, τη Διαχειριστική Αρχή Επιχειρησιακού Προγράμματος Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης, τη Διεύθυνση Στρατηγικού Σχεδιασμού και Συντονισμού Χρηματοδότησης, τη Διεύθυνση Παρατηρητηρίου κ.α., με έδρα την Αθήνα, 500 χλμ. και 200 χλμ. μακριά από το έργο, αντίστοιχα (Πτολ/δα, Μεγαλόπολη).
Δεν προβλέπονται στη διοίκηση της Μετάβαση ΑΕ θεσμικοί γνώστες της περιοχής του έργου, ενώ θα προσληφθούν στελέχη χωρίς σαφή κριτήρια, αμειβόμενα από τον κρατικό προϋπολογισμό κι όχι από τα κονδύλια του Ταμείου Δίκαιης Ανάπτυξης (ΤΔΑ) που θα διαχειριστεί. Ακόμη, στο νέο νόμο προβλέπεται (άρθρο 29 του ΝΣ), ότι «..η ΔΕΗ ΑΕ καθίσταται κυρία των εκτάσεων που περιγράφονται με τις αποφάσεις κήρυξης απαλλοτρίωσης (α, β, γ και δ)..», χωρίς να καθορίζεται η περιοχή και το μέγεθός τους, ενώ η αποκατάσταση και οι χρήσεις γης των εδαφών των ορυχείων της ΔΛΚΔΜ/ΔΕΗ ΑΕ αποτελούν υψίστης σημασίας ζήτημα για την αξιοπρεπή μελλοντική επιβίωση των κατοίκων Δ. Μακεδονίας.
Για την ιστορία, στις 6-12-2021, τρεις μέρες πριν την ψήφιση του νόμου συναντήθηκαν στην Αθήνα ο πρωθυπουργός της χώρας με το νέο ΔΝΣ (CEO) της γερμανικής RWE κ. Μarkus Kredder, ενώ είχαν προηγηθεί κι άλλες επαφές με την RWE το ΣΕΠ - ΟΚΤ 2019 για λόγους που θα φανούν στη συνέχεια.
Παράλληλα, η ΔΕΗ ΑΕ με ανακοίνωσή της στις 29-12-2021, αναφορικά με τη σημασία της έγκρισης από το ΥΠΕΝ (28-12-2021) της παράτασης περιορισμένης, όμως, λειτουργίας στις λιγνιτικές μονάδες παραγωγής Η.Ε., εκφράζοντας τη βούληση της νέας ιδιωτικής μετοχικής πλειοψηφίας (~66%), διευκρινίζει τα εξής: «..Υπενθυμίζεται ότι οι λιγνιτικές μονάδες θα σβήσουν ως εξής: * 2022: Μεγαλόπολη III, Άγιος Δημήτριος I-IV. * 2023: Άγιος Δημήτριος V, Μελίτη I, Μεγαλόπολη IV * 2025: Πτολεμαΐδα V (μετατροπή σε μονάδα φυσικού αερίου)».
Πρόκειται, σαφώς, για βίαιη και πρόωρη απολιγνιτοποίηση, όταν μάλιστα οι χώρες της Ε.Ε.-27 που διαθέτουν στερεά καύσιμα, όπως Γερμανία, Πολωνία, Τσεχία, Βουλγαρία κ.α. παραπέμπουν τη δική τους απολιγνιτοποίηση στην περίοδο 2038 - 2049. Αυτό σημαίνει, για την ήδη υπερχρεωμένη χώρα μας, εγκατάσταση νέων θερμικών μονάδων με καύσιμο το φ.α., δηλ. εξυπηρέτηση των συμφερόντων όλων των εμπλεκομένων στη δραστηριότητα του εισαγομένου φ.α. και των εισαγωγών Η.Ε. Συγχρόνως, ο βαθμός ενεργειακής εξάρτησης της χώρας μας προβλέπεται >70% ακόμη και το 2030 σύμφωνα με το ΕΣΕΚ 2020!!
Ας δούμε, λοιπόν, πως διαμορφώνεται η συσχέτιση της απολιγνιτοποίησης με την αποκατάσταση των εκτάσεων των λιγνιτωρυχείων και πώς επηρεάζεται το άμεσο μέλλον των κατοίκων της Δ. Μακεδονίας.
1. Στη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) με την Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ/ΥΠΕΚΑ, 9-11-2011, Αρ. Πρ. οικ. 133314/2929), που ίσχυε για μια 10ετία, δηλ. μέχρι τις 9-11-2021, για τα ορυχεία Πτολ/δας (πλήν Ορ. Αμυνταίου, ΟΠΑ), αναφέρονταν: «.. Σηµειώνεται ότι στις τελικά διαµορφωµένες εκτάσεις που θα δηµιουργηθούν στα εξοφληµένα τµήµατα των Ορυχείων Πτολεµαΐδας προβλέπεται σε έκταση περίπου 4.000 στρ. η εγκατάσταση διαφόρων τύπων ΑΠΕ (ηλιοθερµικών, φωτοβολταϊκών σταθµών, κλπ.), καθώς και Ζώνης Καινοτοµίας κοντά σε ένα από τους κύριους οδικούς άξονες της περιοχής επέµβασης…». Έτσι, στην περιοχή Πτολ/δας (ΟΚΠ, ΟΠΚ και ΟΝΠ) το 2050, η κατανομή των χρήσεων γης στα αποκατεστημένα εδάφη (119.724 στρ.) προέβλεπε γεωργικές χρήσεις (42,2%), δασική ανάπτυξη (44,9%), λίμνες (9,4%) και ανάπτυξη ΑΠΕ σε έκταση 4.000 στρ. (3,33%).
Όμως, η ΔΕΗΑΝ ΑΕ και η γερμανική RWE προχώρησαν, ήδη, σε επίσημη ανακοίνωση της συνεργασίας τους στις ΑΠΕ στις 7-10-2021, όπου μεταξύ άλλων αναφέρεται: «…η RWE Renewables (51 %) και η ΔΕΗ Ανανεώσιμες (49 %) υπέγραψαν συμφωνίες για τη δημιουργία κοινής επιχείρησης μέσω της οποίας θα μπορούν να υλοποιήσουν από κοινού έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην Ελλάδα. Η ΔΕΗ Ανανεώσιμες θα συνεισφέρει εννέα φωτοβολταϊκά έργα συνολικής συνδυασμένης ισχύος έως 940 megawatts (870 MWac), τα οποία βρίσκονται στην Βόρεια Ελλάδα, στην περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, εντός των ορίων του πρώην ανοικτού ορυχείου στο Αμύνταιο. Η RWE Renewables εξασφάλισε μια σειρά φωτοβολταϊκών έργων παρόμοιου μεγέθους με σκοπό την ένταξή της στην κοινοπραξία.».
Ας σημειωθεί ότι δεσμεύεται το 33% των εκτάσεων του ΟΠΑ για τα ΜΦ/Β πάρκα και απομένει μόνο ~22% των εκτάσεων κατάλληλο για αγροτική ζώνη.
Τελικά, με τη βίαιη και πρόωρη απολιγνιτοποίηση με ορίζοντα την 01.01.2025 εκτιμάται, σήμερα, ότι από τη συνολική έκταση (188.000 στρ.) των ΑΗΣ και ορυχείων Πτολ/δας-Αμυνταίου, παραμένουν στη ΔΕΗ ΑΕ περίπου 62.000 στρ., από τα οποία θα διατεθούν τουλάχιστο 50.000 στρ. για τα ΜΦ/Β πάρκα. Οι λοιπές εκτάσεις θα αποδοθούν στο Δημόσιο, υπολογίζεται δε βάσιμα ότι κατά μέγιστο ~38.000 στρ. (μόλις 20% του συνόλου) θα ήταν δυνατό να διαμορφωθούν για αποδοτικές γεωργικές καλλιέργειες. Συγκριτικά παρατίθενται προ 10ετίας στοιχεία της γερμανικής RWE στις λειτουργούσες και σήμερα λιγνιτικές εκμ/σεις της στη Β. Ρηνανία – Βεστφαλία (RWE Power The post-mining landscape Recultivation in the Rhineland): Αποκατεστημένες εκτάσεις 200.000 στρ. με κατανομή 103.000 στρ.(51,5%) για γεωργικές καλλιέργειες, 73.000 στρ. (38,5%) για δασική ανάπτυξη και 24.000 στρ. αθροιστικά για λίμνες (3,8%) και λοιπές χρήσεις (6,2%). Ωστόσο, πουθενά στις τεράστιες εκτάσεις των ορυχείων της ίδιας της RWE στη Γερμανία (περιοχή Β. Ρηνανίας- Βεστφαλίας), μεγαλύτερες απ’ αυτές των ορυχείων του ΛΚΔΜ της ΔΕΗ ΑΕ στη Δ Μακεδονία, δεν έχουν εγκατασταθεί μεγάλα φωτοβολταïκά (ΜΦ/Β) πάρκα, γιατί δεν το επιτρέπουν με συναίνεση και της RWE οι τοπικές κοινωνίες, παρά την εκρηκτική ανάπτυξη των Φ/Β που αυξήθηκαν κατά 423 φορές στη Γερμανία την περίοδο 2000 – 2017. Τούτο διαπιστώνεται εύκολα από οποιονδήποτε ενδιαφερόμενο στο διαδίκτυο (Best practices in lignite production: public participation in the planning and the rehabilitation of lignite sites to win acceptance, 10th Coal Dialogue Wednesday, 11 June 2014, Michael Eyll-Vetter, Vice President, Mine Planning RWE Power, Cologne). Ακόμη, οι γερμανοί, με νομικές ρυθμίσεις που προωθούν σε επίπεδο Ε.Ε., θα μπορούν να χρηματοδοτούν έργα ΑΠΕ σε άλλα κράτη-μέλη και να καρπούνται τα οφέλη στο «χρηματιστήριο ρύπων», αφού αυτές οι ΑΠΕ θα λογίζονται ως δικές τους. Με δεδομένη και τη μεγαλύτερη ηλιοφάνεια της Ελλάδας ως προς τη Γερμανία είναι ευεξήγητο, πλέον, το «ενδιαφέρον» της RWE για τα ΜΦ/Β της ΔΕΗΑΝ ΑΕ συνολικής ισχύος ~2.000 MW !!
Το κύριο δίδαγμα από την αποκατάσταση των εκτάσεων των ορυχείων της RWE είναι η μέριμνα για εξασφάλιση εύφορης γεωργικής γης στη μεγαλύτερη οικονομία της Ε.Ε.-27 (Γερμανία) με τις απέραντες πεδινές εκτάσεις. Ας γίνει τούτο ένα «ανεξίτηλο» μάθημα στους ιθύνοντες της χώρας μας με την υπερχρεωμένη οικονομία και τις ελάχιστες αρδευόμενες πεδινές εκτάσεις και στους ομολόγους των της Δ. Μακεδονίας. Σε κάθε περίπτωση η «θυσία» εύφορης - αρδευόμενης γεωργικής έκτασης 50.000 στρ. υποθηκεύει εκτός από το μέλλον των κατοίκων της περιοχής και τον πρωτογενή τομέα της χώρας!
2. Η γονιμότητα των αποκατεστημένων εδαφών των λιγνιτωρυχείων του ΛΚΔΜ είναι δεδομένη και γνωστή στους κατοίκους της Δ. Μακεδονίας, έχει αποδειχθεί με την ταχύτατη ανάπτυξη αυτοφυούς βλάστησης, από τις πολυετείς ποικίλες συστηματικές πειραματικές καλλιέργειες από τη ΔΕΗ και επισφραγίζεται από πολλές επιστημονικές μελέτες, όπως π.χ. από την «Εδαφολογική Μελέτη των Αποκαταστηµένων Εκτάσεων του Λιγνιτικού Κέντρου ∆υτικής Μακεδονίας (Λ.Κ.∆.Μ.) της ∆.Ε.Η. Α.Ε., Εθνικό Ίδρυµα Αγροτικής Έρευνας (ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε.), Ινστιτούτο Εδαφολογίας Θεσσαλονίκης, (2010)», όπου, μεταξύ άλλων, συμπεραίνεται: «…Σε όλα τα δείγµατα εδάφους που αναλύθηκαν, και σε συνδυασµό µε τα διαθέσιµα αντίστοιχα στοιχεία από γεωργικά εδάφη του Ν. Κοζάνης, προκύπτει το συµπέρασµα ότι στην πλειοψηφία τους τα εδάφη των αποθέσεων της ∆ΕΗ, σε ό,τι αφορά τις εκχυλίσιµες (αφοµοιώσιµες από τα φυτά) συγκεντρώσεις τους σε βαρέα µέταλλα, δεν διαφέρουν από τα γεωργικά εδάφη του Ν. Κοζάνης…».
Ιδιαίτερα σημαντικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η χρήση των λιγνιτικών ενδιαμέσων υλικών στην τελική επιφάνεια των αποκατεστημένων εδαφών. Ειδικότερα, αναφέρεται: «… δεν είναι δυνατή η διάστρωση της φυτικής γης σε όλες τις προς αποκατάσταση επιφάνειες των Ορυχείων Πτολεµαΐδας. Στο πλαίσιο αυτό για την προετοιµασία των προς αποκατάσταση επιφανειών αξιοποιούνται τα λιγνιτικά ενδιάµεσα, που εξορύσσονται ως άγονα καθώς προέρχονται από την εξόρυξη επάλληλων στρώσεων πτωχού λιγνίτη χαµηλής θερµογόνου ισχύος (<800 Kcal/kg) και στείρων µη οργανικών υλικών. Τα υλικά αυτά σύµφωνα µε εργαστηριακές αναλύσεις υποστηρίζουν τη γρήγορη ανάπτυξη της βλάστησης ισάξια µε τη φυτική γη. Η ύπαρξη τέτοιων υλικών σε τελικές επιφάνειες, σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα των µελετών, έχει αποδεδειγµένα οδηγήσει σε στρεµματικές αποδόσεις της τάξης των 300 kg/στρ. για το σκληρό σιτάρι, οι οποίες, συγκριτικά µε αυτές άλλων επιφανειών στην ευρύτερη περιοχή είναι περίπου διπλάσιες…. Από την αξιολόγηση των µέχρι τώρα αποτελεσµάτων για την περίοδο 1997-2001 φαίνεται, ότι η παραγωγικότητα των αποκαταστηµένων αγόνων κυµαίνεται στα ίδια επίπεδα µε την παραγωγικότητα της ευρύτερης περιοχής και σε ορισµένες περιπτώσεις είναι περαιτέρω βελτιωµένη…»
Γενικότερα, η αξιοποίηση κατάλληλων στρωμάτων λιγνίτη για παραγωγή οργανοχουμικών λιπασμάτων και εδαφοβελτιωτικών μπορεί να τύχει γρήγορα βιομηχανικής εφαρμογής, συνεισφέροντας δραστικά στην αύξηση της αποδοτικότητας των καλλιεργειών τόσο στα αποκατεστημένα εδάφη στις αποθέσεις αγόνων υλικών και στις απαλλοτριωμένες εκτάσεις που δεν θα εκσκαφθούν, όσο και ευρύτερα στην περιοχή των γεωργικών εκτάσεων της Δ. Μακεδονίας, κι όχι μόνο. Πρόκειται για μοναδική ευκαιρία και δυνατότητα αναβάθμισης της γεωργικής αξίας των εκτάσεων της περιοχής, ιδιαίτερα αν τούτο συνδυαστεί με αρδευτικά έργα, δυναμικές καλλιέργειες, εφαρμογή σύγχρονων καλλιεργητικών μεθόδων, οργάνωση και μεγέθυνση της κλίμακας των γεωργικών εκμεταλλεύσεων κ.α.
Από τη διαδικτυακή επισκόπηση των εκτάσεων των αυτόνομων γεωργικών εκμ/σεων στα αποκατεστημένα, ήδη, εδάφη των λιγνιτωρυχείων της γερμανικής RWE στη Β. Ρηνανία- Βεστφαλία, προκύπτει ως εύλογο οικονομικό μέγεθος η έκταση ολίγων εκατοντάδων στρεμμάτων. Επομένως, η επαναπόδοση των εδαφών του ΛΚΔΜ δεν πρέπει να γίνει με μορφή μικρών ιδιοκτησιών και με τα συνήθη στη χώρα μας μικροπολιτικά κριτήρια, γιατί θα ακυρωθεί κάθε υγιής προοπτική στον πρωτογενή τομέα. Αυτό, όμως, πρέπει να διασφαλιστεί με συγκεκριμένα στέρεα και μόνιμα θεσμικά μέτρα από την πολιτεία.
3. Επιλογή φορέα για την υλοποίηση του έργου της αποκατάστασης των εκτάσεων του ΛΚΔΜ
Στη χώρα μας μόνο η τ. Γεν. Δ/νση Ορυχείων της ΔΕΗ ΑΕ διαθέτει μοναδική υπερ-60χρονη εμπειρία στην εκμ/ση τεράστιων υπαίθριων λιγνιτωρυχείων, τεχνογνωσία, διαχρονική ανάπτυξη συναφών συνεργασιών με εξωτερικούς (έλληνες και ξένους) συμβούλους, ιδιόκτητο κατάλληλο εξοπλισμό, αντίστοιχων δεξιοτήτων και εμπειρίας προσωπικό και είναι σε θέση να υλοποιήσει το έργο της αποκατάστασης των εδαφών των λιγνιτωρυχείων, εκτελούμενο άλλωστε κλιμακωτά για 10ετίες μέχρι σήμερα. Ακόμη, έχει την αμέριστη εμπιστοσύνη και αποδοχή από την τοπική κοινωνία. Ωστόσο, σε τυχόν διάσπαση και ανάθεση του έργου σε άλλο(-ους) φορέα, θα προκύψουν πολλά και σημαντικά τεχνικοοικονομικά αδιέξοδα, όσοι εξωτερικοί σύμβουλοι κι αν παρελάσουν για «ευνόητους» λόγους, γιατί η ορθολογική σειρά εκτέλεσης των εργασιών αποκατάστασης των εκτάσεων θα προκύψει από τη συνεκτίμηση πολλών σύνθετων διερευνήσεων, όπως: (1) τη μελέτη και την επίλυση θεμάτων ευστάθειας των τελικών πρανών εκσκαφών και αποθέσεων αγόνων υλικών σε μήκος πολλών χιλιομέτρων και ποικίλου βάθους εκσκαφών, ύψους αποθέσεων αγόνων και ποιοτικών χαρακτηριστικών των υλικών, μια διαδικασία σύνθετη, κρίσιμη, χρονοβόρα και δαπανηρή. (2) τον εντοπισμό, τον έλεγχο και την υδρομάστευση των περιμετρικών υπόγειων νερών πριν εισρεύσουν στο χώρο απόθεσης αγόνων, ώστε να συμβάλουν καθοριστικά στη δημιουργία λιμνών με την επιθυμητή στάθμη καθώς και στην άρδευση των γεωργικών καλλιεργειών. Αντίθετα, η διάχυση των νερών στη μάζα των αγόνων με δεδομένη την αδυναμία δημιουργίας υδροφόρου ορίζοντα από την ακανόνιστη διασπορά των κυρίαρχων υλικών (αδιαπέρατες άργιλοι, μάργες κλπ.), θα προκαλεί εσαεί ανεξέλεγκτες καθιζήσεις. (3) την εκτέλεση των απαραίτητων χωματουργικών έργων για τη διαμόρφωση κατάλληλων συνθηκών ταχείας επιφανειακής απορροής των όμβριων υδάτων και την αποφυγή μακροχρόνιων καθιζήσεων. (4) τη δημιουργία μόνιμων λιμνών με ασφαλείς όρους ευστάθειας των περιμετρικών διαβρεχόμενων πρανών και με τη διατήρηση προκαθορισμένης στάθμης νερού χωρίς σημαντικές διακυμάνσεις. (5) την πρόληψη της αυτανάφλεξης των εκτεθειμένων στον ατμοσφαιρικό αέρα λιγνιτικών στρωμάτων. Η εξάλειψη του κινδύνου αυτού για το ευρύτερο περιβάλλον επιτυγχάνεται με την ευσταθή διαμόρφωση των τελικών λιγνιτικών πρανών, την επικάλυψή των με κατάλληλα άγονα υλικά με την δόκιμη κατά περίπτωση τεχνολογία και με το ελάχιστο κόστος, καθώς και την επακόλουθη ταχεία ανάπτυξη φυτικής βλάστησης για την αποτροπή της επαφής του αέρα και της υγρασίας με τα λιγνιτικά στρώματα. Πρόκειται για χρονοβόρα και δαπανηρή διαδικασία εκτεινόμενη σε τεράστια έκταση κεκλιμένων επιφανειών. (6) Ακόμη, η σειρά εκτέλεσης των εργασιών συναρτάται με κεφαλαιώδη ζητήματα, όπως π.χ. η ανάγκη δημιουργίας τελικών επιφανειών για γεωργικές χρήσεις υψηλής αποδοτικότητας, η έγκαιρη ανάπτυξη κατάλληλης δασικής βλάστησης στις κεκλιμένες τελικές επιφάνειες, οι όροι και οι δυνατότητες αξιοποίησης των νερών για την άρδευση γεωργικών καλλιεργειών, η δημιουργία καταφυγίων κατάλληλων συνθηκών για την προστασία της βιοποικιλότητα της συγκεκριμένης περιοχής κ.ο.κ. Τα ζητήματα αυτά απαιτούν ενδελεχή μελέτη από ομάδες επιστημόνων, μηχανικών, τεχνικών, γεωτεχνικών, οικονομολόγων κ.α.
Η χρονική διάρκεια για την ορθολογική εκτέλεση των εργασιών αποκατάστασης των εδαφών στην τεράστια έκταση των 188.000 στρεμ. του ΛΚΔΜ και την ένταξή των στην παραγωγική διαδικασία της Δ. Μακεδονίας θα είναι μεγάλη, ίσως να ξεπεράσει τη 15ετία, σύμφωνα και με την ανάλογη εμπειρία της αποκατάστασης των εδαφών των λιγνιτωρυχείων της κεντρικής Γερμανίας (τ. GDR) κατά την περίοδο 1990-2007, με τις σαφώς ιδιαίτερες τοπικές συνθήκες (γεωλογικές, υδρογεωλογικές, γεωτεχνικές κλπ).
4. Δεν ενδείκνυται η περιοχή των ορυχείων του ΛΚΔΜ για την εγκατάσταση αιολικών πάρκων, επειδή σύμφωνα με τους χάρτες της ΡΑΕ ως προς τα ανεμολογικά δεδομένα, η περιοχή των ορυχείων Πτολ/δας κατατάσσεται στη χαμηλότερη ζώνη αιολικού δυναμικού με μέση ετήσια ταχύτητα ανέμου 0 - 4 m/sec. Επιπλέον, θα ανακύψουν κρίσιμα προβλήματα θεμελίωσης των ανεμογεννητριών (Α/Γ) στις αποθέσεις αγόνων υλικών, όπου κυριαρχούν υλικά επιρρεπή σε καθιζήσεις (άργιλοι και μάργες σε ποσοστό >70%).
Ακόμη, δεν ενδείκνυται η περιοχή αυτή ούτε για αντλησιοταμίευση στις λίμνες των ορυχείων, για λόγους ευστάθειας των διαβρεχόμενων πρανών. Ειδικότερα, επιβάλλεται κατάλληλη και αυστηρή διαμόρφωση των πρανών με πολύ ήπιες κλίσεις (1:10 στα πρανή εκσκαφών και 1:15 στα πρανή αποθέσεων αγόνων) στο επίπεδο της τελικής στάθμης νερού καθώς και στο εύρος της ζώνης κυματισμού (±5μ). Τούτο προβλέπεται ρητά στη βασική μελέτη εκμ/σης των λιγνιτωρυχείων της ΔΕΗ Τechnical Mine Master Plan (TΜΜΡ Final draft, 01-01-1996 σε συνεργασία ΔΕΗ-RWE). Η αναγκαστικά συχνή υπέρβαση των ορίων αυτών από τη λειτουργία της αντλησιοταμίευσης θα προκαλεί «ξέπλυμα» των υλικών και μείωση της αντοχής των με κίνδυνο κατολισθήσεων και καταστροφής των λιμνών με ανυπολόγιστες συνέπειες για το οικοσύστημα.
Τέλος, στο νέο νόμο για την απολιγνιτοποίηση αναφέρεται ότι οι εκτάσεις των ορυχείων είτε εισφερόμενες, είτε παραμένουσες στη ΔΕΗ ΑΕ μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για παραγωγή ενέργειας με την καύση απορριμμάτων! Πρόκειται για επικίνδυνες πρακτικές για τη δημόσια υγεία με τη δημιουργία τοξικών αποβλήτων (αέριων και στερεών) και ξεπερασμένες ήδη στις προηγμένες χώρες, τούτο δε πρέπει να αποτραπεί με κάθε τρόπο στην πράξη από την τοπική κοινωνία, η οποία πρωτοπορεί στη χώρα και μπορεί να επιβάλει ωφέλιμες εναλλακτικές πρακτικές στη διαχείριση των απορριμμάτων.
5. Συμπεράσματα – Προτάσεις
Μετά τα πιο πάνω, για την επιτυχή αντιμετώπιση του διαφαινόμενου ζοφερού αδιεξόδου στην οικονομική και κοινωνική ζωή της Δ. Μακεδονίας πρέπει, κατά τη γνώμη μου, να γίνουν τα ακόλουθα:
1) Να θεσμοθετηθεί η καθοριστική συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας αναφορικά με τις δραστηριότητες της αποκατάστασης των εκτάσεων του ΛΚΔΜ και των τελικών χρήσεων γης. Προέχει η ολοκλήρωση της μελέτης αποκατάστασης των εδαφών και δεν πρέπει να υπάρξει για προφανείς λόγους καμιά σπουδή από τη Μετάβαση ΑΕ για την πρόωρη «κατανομή» των κονδυλίων του ΤΔΑ τα οποία θα διαχειριστεί. Τονίζεται, ιδιαίτερα, ότι οι δεξιότητες που αναπτύχθηκαν από το τοπικό ανθρώπινο δυναμικό κατά την 60χρονη λιγνιτοενεργειακή δραστηριότητα είναι μοναδικές στον ελληνικό χώρο και πρέπει να αξιοποιηθούν αποδοτικά σε όλες τις φάσεις του κολοσσιαίου έργου της μετάβασης της περιοχής στη μετά λιγνίτη εποχή.
2) Να αναθεωρηθεί η πολιτική της πρόωρης και βίαιης απολιγνιτοποίησης με τη συνέχιση της λειτουργίας πέραν του 2028 των τριών (3) νεότερων και περιβαλλοντικά συμβατών μονάδων του ΑΗΣ Αγ. Δημητρίου 5, του ΑΗΣ Μελίτης και της νέας μονάδας του ΑΗΣ Πτολ/δας 5, συνολικής καθ. ισχύος ~1240 MW ώστε:
α) να διασφαλιστεί η αδιαμφισβήτητη συμβολή του λιγνίτη στην επάρκεια, στην ασφάλεια και στην οικονομικότητα της κάλυψης των αναγκών του ηλεκτρικού ισοζυγίου της χώρας.
β) να εξασφαλιστεί ο αναγκαίος χρόνος για την ορθολογική αποκατάσταση των εκτάσεων του ΛΚΔΜ και να εκτελεστούν παράλληλα νέα έργα, όπως π.χ. βασικές υποδομές (οδικοί άξονες, σιδηρόδρομος κ.α.), σύγχρονα αρδευτικά έργα του πρωτογενούς (αγροτικοκτηνοτροφικού - διατροφικού) τομέα, έργα εκμ/σης του υπερπολύτιμου για τη χώρα ορυκτού πλούτου της περιοχής και τα έργα του ενεργειακού τομέα, όπως «πράσινο υδρογόνο», ηλεκτρολύτες, αποθήκευση Η.Ε. κλπ, τα οποία δεν πρέπει να συσχετίζονται με τη βίαιη και πρόωρη απολιγνιτοποίηση. Είναι φανερό πως μόνο με τη σύγχρονη υλοποίηση τέτοιων παραγωγικών έργων μπορεί να αποτραπεί η κοινωνική και οικονομική αποδιάρθρωση της Δ. Μακεδονίας.
3) Ακόμη, αντί για την εγκατάσταση μεγαΦ/Β πάρκων ισχύος ~2.000MW από την κοινοπραξία της γερμανικής RWE (51%) και της ΔΕΗΑΝ ΑΕ(49%), που θα απαξιώσει πλήρως εκτάσεις 50.000 στρ. εύφορης γεωργικής γης στις εκτάσεις των ορυχείων του ΛΚΔΜ προσφέροντας υποτυπώδη απασχόληση, να διατεθούν οι εκτάσεις αυτές για την ανάπτυξη δυναμικών γεωργικο-κτηνοτροφικών δραστηριοτήτων, ώστε να ενισχυθεί δραστικά ο πρωτογενής τομέας και η μόνιμη απασχόληση χιλιάδων ανέργων της περιοχής. Ωστόσο, είναι δίκαιη η ταχεία ανάπτυξη ΑΠΕ(Φ/Β κ.α) από τη ΔΕΗ ΑΕ σε επίπεδο χώρας, πρόβλημα που λύνεται με την «ανταλλαγή» εδαφών μεταξύ της ΔΕΗ ΑΕ και της πολιτείας και συγκεκριμένα με την παραχώρηση από τη ΔΕΗ ΑΕ απαλλοτριωμένων και αποκατεστημένων εκτάσεων του ΛΚΔΜ και την «ισοδύναμη» παραχώρηση από την πολιτεία στη ΔΕΗ ΑΕ χερσαίων αγόνων εκτάσεων (δημόσιων ή κοινοτικών) και θαλάσσιων περιοχών για εγκατάσταση π.χ. Φ/Β πάρκων. Έτσι, διασφαλίζονται πλήρως τα συμφέροντα της ΔΕΗ ΑΕ, της Δ. Μακεδονίας και της χώρας γενικότερα. Η ανταλλαγή εδαφών είναι πάγια πρακτική της γερμανικής RWE στις απαλλοτριώσεις της στη Β. Ρηνανία - Βεστφαλία για πολλές δεκαετίες.
4)Τέλος, η ύπαρξη δικτύου υψηλής τάσης μεγάλης ισχύος στην περιοχή ευνοεί και επιβάλλει τη λύση της καθολικής εγκατάστασης Φ/Β στέγης από τους κατοίκους της Δ. Μακεδονίας, συνεταιρισμούς, ΟΤΑ κλπ. με παράλληλο σεβασμό στη διατήρηση και επωφελή αξιοποίηση των εδαφικών πόρων της περιοχής.
Ιδού, λοιπόν η Ρόδος, ιδού και το πήδημα, για τους ιθύνοντες της χώρας που πρέπει να απαλλάξουν τους κατοίκους της Δ. Μακεδονίας από τον καθημερινό εφιάλτη της κοινωνικοοικονομικής κατάρρευσης!
ΧΡΗΣΤΟΣ Γ. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ
τ. Δ/ντης ΛΚΔΜ/ΔΕΗ ΑΕ, τ. μέλος ΔΣ ΔΕΗ ΑΕ
Λευκόβρυση Κοζάνης 09 ΙΑΝ 2022
