Ταξίδι στο χρόνο με το τρένο της Καλαμπάκας (14ο μέρος). Ο Πάγκαλος στην Δ. Μακεδονία | Η Κοζάνη στα 1926
Ταξίδι στο χρόνο με το τρένο της Καλαμπάκας (14ο μέρος)
Η Κοζάνη στα 1926 . Συνέχεια από 13ο μέρος
ΥΔΡΕΥΣΗ- ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗ- ΡΥΜΟΤΟΜΙΑ
Στην Κοζάνη έχουν αυξηθεί και οι κάτοικοι και οι ανάγκες σε νερό αλλά αυτό που υπάρχει δεν επαρκεί. Ο νομάρχης κ. Κοζύρης αιτιολογεί την κατάσταση λέγοντας πως έχει ιδρυθεί «ταμείο υδρεύσεως» για να κατασκευαστεί το δίκτυο το οποίο δεν θα είναι πολύ μεγάλο αφού θα αντλήσουν νερό από τους γύρω λόφους που όπως υποστηρίζει έχουν άφθονο.
Η Κοζάνη είναι από τις λίγες πόλεις που έχει υπονόμους και μάλιστα από την εποχή της Τουρκοκρατίας. Επειδή όμως η Πόλη μεγαλώνει είναι απαραίτητο να δημιουργηθούν ακόμα τρία τμήματα. Τα δυο τμήματα ανέλαβε το «ταμείο υδρεύσεως» και ένα τμήμα ο Δήμος. Το έργο υπολογίζεται ότι δεν θα υπερβεί τις 100.000 δραχμές και θα διατεθεί από ιδιώτες και τη Νομαρχία.
Εννοείται ότι τα έργα της υδρεύσεως και της αποχέτευσης θα δημιουργηθούν σε συνδυασμό με τη ρυμοτομία της Κοζάνης η οποία ξεκίνησε ήδη από την οδό Τριανταφυλλίδη που βρίσκεται πίσω από το Δημαρχείο. [1]
Όμως παρότι οι πολίτες αντιλαμβάνονται την αναγκαιότητα του έργου διαμαρτύρονται επειδή ο εργολάβος έκανε τον δρόμο αποθήκη διακόπτοντας τη συγκοινωνία. Ο κύριος Δήμαρχος παρακαλείται ή να επισπεύσει τις εργασίες ή να διατάξει τον εργολάβο να μεταφέρει τα υλικά σε αποθήκη. [2]
Τα βυρσοδεψία.
Εικόνα 1. Παλιό βυρσοδεψείο
Όμως αυτό που αποτελεί μάστιγα της Πόλης της Κοζάνης είναι τα βυρσοδεψία. Και δεν είναι λίγα. Τριάκοντα (30) τον αριθμό τα οποία όχι μόνο βρωμίζουν, όχι μόνο ασχημαίνουν την Πόλη αλλά αποτελούν και 30 εστίες μολύνσεως. Ο Νομάρχης φρόντισε να βρεθεί χώρος έξω από την Πόλη για να μεταφερθούν και διέταξε να μεταφερθούν άμεσα όμως, όπως γίνεται συνήθως, oι βυρσοδέψες απευθύνθηκαν στον Υπουργό και πήραν παράταση η οποία κι αυτή λήγει. Ο Νομάρχης είναι αποφασισμένος να διατάξει τη βίαιη μεταφορά ή διακοπή των εργασιών των βυρσοδεψείων. [3]
Άλλα απαραίτητα μεγάλα έργα που διεκδικεί η Περιοχή είναι ο δρόμος Κοζάνης Βέροιας στο πλάι του Αλιάκμονα, η Σιδηροδρομική Γραμμή Καλαμπάκας- Γρεβενών- Κοζάνης- Βέροιας, το εφετείο αλλά και μικρότερα όπως είναι το Πάρκο του Αγίου Αθανασίου, η δενδροφύτευση του Προφήτη Ηλία [4]
Ο Πάγκαλος στην Δυτική Μακεδονία
Εικόνα 2. Ανταπόκριση από τη Δυτική Μακεδονία της εφημερίδας ΦΩΣ Θεσσαλονίκης
Στις αρχές του 1926, όπως προαναφέραμε, κυβερνάει ο δικτάτορας Θόδωρος Πάγκαλος μετά από πραξικόπημα που έκανε στις 26 Ιουνίου του 1925. Επίσημα κήρυξε δικτατορία στις 4 Ιανουαρίου 1926. Στις 15 Μαρτίου παραιτείται ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Παύλος Κουντουριώτης δημιουργώντας επί της ουσίας πολιτική κρίση αφού δεν υπήρχε βουλή για να εκλέξει νέο Πρόεδρο. Όμως ο δικτάτορας Θ. Πάγκαλος δεν «πτοείται» και προκηρύσσει εκλογές για την ανάδειξη νέου Προέδρου απ ευθείας από το Λαό και μάλιστα έθεσε ο ίδιος υποψηφιότητα. Για να αποφύγει «ενοχλητικές» υποψηφιότητες έβαλε όριο ηλικίας στους υποψήφιους που πρέπει να είναι μεταξύ 45 και 65 ετών. Τα πολιτικά κόμματα προσπάθησαν να στηρίξουν έναν κοινό υποψήφιο, τον Κων/νο Δεμερτζή, μετέπειτα πρωθυπουργό, αλλά στην πορεία το αναίρεσαν και πρότειναν αποχή. Ο μετέπειτα δικτάτορας Ι. Μεταξάς, που ήταν μάλιστα συνεργάτης του Δεμερτζή, δήλωσε απροκάλυπτα ότι θα στηρίξει τον Πάγκαλο! Το αποτέλεσμα των εκλογών βίας και νοθείας ήταν να εκλεγεί σχεδόν παμψηφεί ο Πάγκαλος. Στο νομό Κοζάνης σε σύνολο 17.329 ψηφισάντων ο Πάγκαλος έλαβε 16.336 ενώ ο Δεμερτζής έλαβε 607 ψήφους. [5]
Επίσκεψη σε Φλώρινα, Σόροβιτς και Ναλμπανκιόϊ
Στις 22 και 23 Ιουνίου του 1926 ο Πάγκαλος πραγματοποιεί περιοδεία στη Δυτική Μακεδονία. Στις 22 Ιούνη επισκέπτεται τη Φλώρινα και χαράματα της 23ης Ιουνίου και ώρα 7.15 επισκέπτεται για λίγο το Σόροβιτς (Αμύνταιο) όπου είχαν συγκεντρωθεί να τον προϋπαντήσουν και οι κάτοικοι των διπλανών χωριών. Στις 8 αναχώρησε για τα Καϊλάρια (Πτολεμαΐδα) και στις 8.40 έκανε μια ολιγόλεπτη στάση στο χωριό Ναλμπανκιόϊ (Περδίκας) όπου στις 15 Οκτωβρίου του 1912, κατά την απελευθέρωση της Δυτικής Μακεδονίας δόθηκε νικηφόρα μάχη του Ελληνικού στρατού κατά των Τούρκων. Ο λαός υποδέχεται τον δικτάτορα «εν συγκινήσει» και οι πρόσφυγες τον προσφωνούν «πατέρα των προσφύγων».
Η επίσκεψη στα Καϊλάρια
Στις 9.15 της ίδια μέρας φτάνει στα Καϊλάρια όπου του γίνεται εξαιρετική υποδοχή. «οι κώδωνες των εκκλησιών διαρκώς ηχούν. Η πόλις είναι σημαιοστόλιστος». Ο τέως πληρεξούσιος κ. Θεολογίδης συνεχάρη τον δικτάτορα για τη διάλυση της Εθνοσυνέλευσης και πρόσθεσε ότι η συμφιλίωση επιτεύχθηκε στο Νομό Κοζάνης όπου στις τελευταίες γερουσιαστικές εκλογές όλοι οι υποψήφιοι κατήλθαν σε κοινό ψηφοδέλτιο. «το εθνικόν φρόνημα ανυψώθη εις τοιούτον βαθμόν ώστε οι πρόσφυγες αποβλέπουν εις την παλιννόστησιν πλέον». Μια μικρή προσφυγοπούλα απήγγειλε έναν ύμνο στο δικτάτορα. Ο Πάγκαλος ευχαρίστησε το λαό της Πτολεμαΐδας για την υποδοχή του και δικαιολόγησε την επιβολή της δικτατορίας: «με κατηγορούν ότι καταπάτησα την λαϊκήν ελευθερίαν. Αλλά ποίας ελευθερίας; Μήπως την ελευθερίαν να βουτούν στα δημόσια ταμεία;» Τέλος ο Πάγκαλος υποσχέθηκε ότι σύντομα θα προκηρύξει εκλογές στις οποίες όμως ο Λαός πρέπει να προσέξει ποιους θα ψηφίσει…
Η επίσκεψη του Πάγκαλου στην Πόλη της Κοζάνης
Εικόνα 3. Η υποδοχή του Πάγκαλου στην Κοζάνη
Μετά ο Πάγκαλος συνοδευόμενος από τις επιτροπές αναχώρησε για την Κοζάνη όπου έφτασε της 11η πρωινή. Αντιπροσωπεία της πόλης τον υποδέχτηκε στη είσοδο όπου είχε στηθεί θριαμβευτική αψίδα. Κατά μήκος της οδού που οδηγούσε στη Νομαρχία ήταν παρατεταγμένα τα σχολεία και τα ορφανοτροφεία ενώ ύμνους παιάνιζε η μπάντα του 27ου συντάγματος. Πολλές μικρές κοπέλες του προσέφεραν ανθοδέσμες.
Ο Δήμαρχος Τέρπος χαιρετίζει τον δικτάτορα «ως ενσαρκούντα την εθνικότητα». Τη σκυτάλη παίρνει ο πρόεδρος των εφέδρων αξιωματικών Πολυζούλης ο οποίος χαιρετίζει με τη σειρά του τον Πάγκαλο λέγοντας ότι έσωσε την πατρίδα και το «Εθνικόν γόητρον». Στη συνέχεια ο Πάγκαλος «εξεφώνησε λόγον» προς τον λαό της Κοζάνης από τον εξώστη της Νομαρχίας λέγοντας: «Ο πρωτοφανής ενθουσιασμός μου όν αντελήφθην μόλις διήλθον τα σύνορα του νομού Κοζάνης πληροί την ψυχήν μου»….. «προ δεκατεσσάρων ετών επισκέφθην την ωραίαν πόλιν σας από άλλην κατεύθυνσιν και υπό άλλας περιστάσεις.» Στη συνέχεια αναφέρθηκε μακροσκελώς στις αλλεπάλληλες νίκες του Ελληνικού Στρατού από το 1912 έως και την Μικρασιατική εκστρατεία. Για την «εθνική συμφορά» που επακολούθησε μετά την εκστρατεία ο Πάγκαλος είπε πως δεν ηττήθηκε ο Στρατός μας αλλά ο κομματισμός και η διπλωματία της δύσεως. «Δια τούτο είναι ανάγκη ο Λαός να εγκρίνει το πρόγραμμά μου δια το οποίον ηναγκάσθην, προ έτους, να αναλάβω την κυβέρνησιν του Κράτους και την συγκέντρωσιν απασών των εξουσιών. Με κατηγόρησαν ως τύραννον και ως δικτάτορα, εμέ που προέρχομαι από τον Λαόν. Θεωρώ τούτο ως ύβριν!» Στη συνέχεια εκθείασε την πολιτική του λέγοντας πως ανασυγκρότησε τις εθνικές δυνάμεις, επέβαλε την τάξη, σταμάτησε τη διασπάθιση του δημόσιου χρήματος, ανασυγκρότησε την οικονομία και τη βιομηχανία.
Το ζήτημα της σιδηροδρομικής Γραμμής Καλαμπάκας Κοζάνης
Απαντώντας σε παρατήρηση πολίτη ο οποίος έθεσε το ζήτημα της ανάγκης κατασκευής του σιδηρόδρομου της Κοζάνης (σ.σ σιδηροδρομική γραμμή Καλαμπάκας Κοζάνης) ο Πάγκαλος απάντησε: «Βεβαίως έχομεν ανάγκη τούτου. Μη λησμονείται όμως ότι προέχει το ζήτημα της ασφαλείας του κράτους από πάσα επιβολή». Αφού ζήτησε από το λαό να τον ψηφίσει στις εκλογές που θα προκηρύξει διότι δεν θα έχει κομματικούς υποψήφιους αλλά αυτούς που θα θελήσουν να υποστηρίξουν το πρόγραμμά του δέχτηκε αντιπροσωπείες με τους οποίους παρακάθισε σε γεύμα στη Νομαρχία.
Πριν να αναχωρήσει από την Κοζάνη ο Πάγκαλος έκανε και τις εξής εξαγγελίες:
- Ήρε τον φόρο επιτηδεύματος των δικηγόρων
- Διέταξε την τακτοποίηση των συντάξεων των θυμάτων πολέμου λόγω αλλαγής του προσώπου του δικαιούχου.
- Αποφάσισε όπως η υποδιοίκηση χωροφυλακής Γρεβενών υπαχθεί στη Διοίκηση χωροφυλακής Κοζάνης αντί των Τρικάλων όπου υπήγετο.
- Διέταξε όπως κατασκευαστούν το ταχύτερον αι οδοί Γρεβενών Κοζάνης και Γρεβενών Καλαμπάκας.
- Ενέκρινε την αύξησιν των πιστώσεων για την κατασκευή της οδού Λειψίστης* –Τσοτυλίου
Ο δικτάτορας Θόδωρος Πάγκαλος αναχωρώντας από την Κοζάνη εξέφρασε τον ενθουσιασμό του για τις λαϊκές εκδηλώσεις της Δυτικής Μακεδονίας οι οποίες τον ενισχύουν για να εφαρμόσει το πρόγραμμά του.[6]
Σε λίγους μόνο μήνες, τη νύχτα της 21ης –ξημερώματα 22ας Αυγούστου, ο Πάγκαλος θα ανατραπεί από έναν άλλο «στρατηλάτη» τον Στρατηγό Γεώργιο Κονδύλη και «θα μείνει ημιτελές το πρόγραμμα και το όραμά του». Ο δικτάτορας θα φυλακιστεί εν μέσω «ντενεκεδοκρουσιών» και γιουχαϊσμάτων στο ΙΤΖΕΔΙΝ, στα Χανιά της Κρήτης απ’ όπου θα τον ελευθερώσει ο Ελευθέριος Βενιζέλος τον Ιούλιο του 1928.
Το πρώτο αυτοκίνητο στην Πέλκα (σ.σ. Πελεκάνος Βοίου)
Για πρώτη φορά οι κάτοικοι του Πελεκάνου (Πέλκα) αντικρίζουν αυτοκίνητο. Ενδιαφέρον έχει η περιγραφή του ανταποκριτή της εφημερίδας Μακεδονικά Νέα και αξίζει να τη διαβάσουμε αυτούσια.
Εικόνα 4. Αυτοκίνητο φόρντ του Κοζανίτη Στέργιου Διάφα που κυκλοφόρησε από το 1924 έως το 1934
ΣΕΛΙΤΣΑ (σ.σ Εράτυρα) 11/11/1926
«Χθές το χωρίον Πέλκα επανηγήριζεν. Δια πρώτην φοράν οι κάτοικοι αντικρίζουν αυτοκίνητον. Δια πρώτην φοράν ριψοκινδυνεύει σοφέρ δια να μεταβεί εις Πέλκαν. Κι όμως ο δαιμόνιος σοφέρ εκ Σελίτσης κ. Ζαν Τζίκας ριψοκινδύνεψεν αλλ` επέτυχεν όμως. Έφθασε εις Πέλκαν χωρίς καμίαν βλάβην. Αξιοσημείωτον είναι δε διότι μόνον μουλάρια δύνανται να εκτελέσουν την συγκοινωνίαν Πέλκας - Σελίτσης. Άμα τη αφίξει του Φορτ πλήθους κόσμου εξήλθεν προς προϋπάντησιν, ετελείτο δε την στιγμήν εκείνην κάποιος γάμος. Ο κ. Τζίκας ευγενώς προσφερθείς παρακάλεσε τους νεονύμφους να επιβούν του αυτοκινήτου και μεταβούν εις εκκλησίαν. Όπως το Φορτ εκκινεί και τρέχει εις τους ανηφορικοκατηφορικούς δρόμους του Χωριού ο κόσμος εσταυροκοπείτο, πίλοι δε τινάχθηκανε εις τον αέρα και ουρανομίκεις ζητωκραυγαί ηκούοντο πανταχόθεν…..»[7]
Συνεχίζεται……
Γράφει ο «Θερμαστής»
*Λειψίστα ή Ανασέλιτσα. Μετονομάστηκε σε Νεάπολη το 1928
Πηγές:
[1] ΦΩΣ 1/8/1926
[2] ΦΩΣ 28/3/1926
[3] ΦΩΣ 1/8/1926
[4] ΦΩΣ 2/8/1926
[5] ΦΩΣ 14/4/1926
[6] [ΦΩΣ 24/6/2026]
[7] ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ ΝΕΑ 11-11-2026
Εικόνες:
[1] Χάρμαινα, τα βυρσοδεψεία της Άμφισσας
[2] ΦΩΣ 25/6/1926
[3] ΦΩΣ 25/6/1926
[4] ΧΡΟΝΟΣ 26/7/2014 Άννα Ρεπανά- Εκατό χρόνια αυτοκίνητο στην Κοζάνη
ΠΑΤΗΣΤΕ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ ΓΙΑ ΝΑ ΔΕΙΤΕ ΟΛΑ ΤΑ ΜΕΡΗ
